Πέφτει ένα αστέρι! Κάνε μια ευχή!

“Πέφτει ένα αστέρι! Κάνε μια ευχή!” ακούμε συχνά.. ή σε πιο σπάνιες περιπτώσεις “πέφτουν πολλά αστέρια…μια βροχή αστεριών!”.

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα πίσω από αυτές τις εκφράσεις; Τι είναι οι διάττοντες αστέρες (meteor shower);

Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για αστέρια που πέφτουν αλλά για μετέωρα. Ας εισάγουμε όμως πρώτα κάποιους όρους που θα χρησιμοποιήσουμε στη συνέχεια:

1. Αστεροειδείς: Διαστημικοί “βράχοι” ακανόνιστου σχήματος που βρίσκονται στο ηλιακό σύστημα, με διαστάσεις από 1m έως εκατοντάδες km.

2. Μετεωροειδή: Κομμάτια διαστημικού βράχου που οι διαστάσεις τους κυμαίνονται από το μέγεθος ενός κόκκου άμμου μέχρι αυτό ενός μικρού αστεροειδούς.

3. Μετέωρα: τα μετεωροειδή που εισέρχονται στη γήινη ατμόσφαιρα με μεγάλες ταχύτητες και λόγω τριβής με την ατμόσφαιρα φαίνονται ως λωρίδες φωτός.

4. Μετεωρίτης: Τα μετέωρα που διασχίζουν την ατμόσφαιρα και φτάνουν τελικά στο έδαφος.

5. Κομήτες: ουράνια σώματα με τροχιές γύρω από τον Ήλιο. Οι διαστάσεις του πυρήνα τους κυμαίνονται από μερικά μέτρα μέχρι δεκάδες χιλιόμετρα και αποτελούνται από χαλαρά συνδεδεμένο πάγο, σκόνη και πετρώματα.

Πότε έχουμε βροχή μετεώρων;

Υπολογίζεται ότι καθημερινά πέφτουν στη Γη περίπου 48,5 τόνοι διαστημικού υλικού. Μπορούμε να δούμε μετέωρα καθημερινά, ωστόσο όταν βλέπουμε πολλά μαζί έχουμε “βροχή” μετεώρων. Οι “βροχές μετεώρων” πραγματοποιούνται ετησίως ή ανά τακτά χρονικά διαστήματα όταν η Γη στην κίνηση της γύρω από τον Ήλιο συναντήσει την τροχιά ενός κομήτη, οπότε και πολλά υπολείμματα κομήτη εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης (γίνονται δηλαδή σύμφωνα με τα παραπάνω, μετεωροειδή). Οι κομήτες όπως και η Γη και οι υπόλοιποι πλανήτες βρίσκονται σε τροχιές (πιο λοξές από τη Γη) (Εικόνα 1) γύρω από τον Ήλιο. Όταν περνούν κοντά από τον Ήλιο αρκετό από το παγωμένο υλικό της επιφάνειας τους εξαχνώνεται με αποτέλεσμα να απελευθερώνονται σωματίδια, σκόνη και κομμάτια βράχων. Έτσι ο κομήτης αφήνει υπολείμματα αυτού στην τροχιά του, τα οποία εισερχόμενα στην ατμόσφαιρα της Γης δημιουργούν τις βροχές των μετεώρων. Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά σε μια βροχή μετεώρων, ενώ μπορεί να υπάρχουν μετέωρα σε μεγάλο κομμάτι του ουρανού οι ουρές τους συγκλίνουν σε ένα σημείο (Εικόνα 3). Το σημείο αυτό αντιστοιχεί στην γωνία συνάντησης της τροχιάς της Γης με τα υπολείμματα του κομήτη. Λόγω του φαινομένου της προοπτικής όσο απομακρυνόμαστε από αυτό το σημείο τόσο φαίνεται πως καταλαμβάνει μεγαλύτερο χώρο το εκάστοτε σώμα. Πιο σπάνια προκύπτει βροχή μετεώρων από συνάντηση με αστεροειδή. 

Ονοματολογία βροχών μετεώρων.

Τα ονόματα των βροχών των μετεώρων προέρχονται από τους αστερισμούς που έχουν ως φόντο από πίσω τους (σημείο σύγκλισης ουρών τους) όταν παρατηρούνται. Οι πιο γνωστές είναι οι Περσείδες (υπολείμματα του κομήτη του Swift-Tuttle), οι οποίες είναι ορατές στον καλοκαιρινό ουρανό του Αυγούστου με “αφετηρία” τον αστερισμό του Περσέα. Ωστόσο, και ο φθινοπωρινός ουρανός έχει ενδιαφέρον, καθώς τον Οκτώβρη εμφανίζονται  οι Δρακοντίδες (περίπου στις 08/10) και οι Ωριωνίδες (υπολείμματα του κομήτη του με φόντο τον γνωστό αστερισμό του κυνηγού Ωρίωνα) στις 21/10 (δες Εικόνα 2). Τον Νοέμβρη στις 17/11 είναι οι Λεοντίδες ενώ τον Δεκέμβρη στις 14/12 οι Διδυμίδες (με φαινόμενη αφετηρία τους αστερισμούς του Λέοντα και των Διδύμων αντίστοιχα). 

Τι χρειάζεται για την παρατήρηση των διαττόντων αστέρων; 

Το εκπληκτικό με τις βροχές των μετεώρων είναι ότι δε χρειάζονται κιάλια ή τηλεσκόπια για την παρατήρησή τους. Κάποιες φορές είναι πιο λαμπερές και από την Αφροδίτη (σαν πυροτεχνήματα). Το μόνο που χρειάζεται κανείς είναι η πρόσβαση σε έναν βουνό χωρίς φωτισμό, μία ζεστή κουβέρτα, ένα ζεστό ρόφημα, ένα ξυπνητήρι και την τύχη με το μέρος του (να επιτρέπουν τα καιρικά φαινόμενα, η φάση της σελήνης κτλ).  Ορισμένες βροχές μετεώρων έχουν μεγάλη διάρκεια αλλά η ιδανική στιγμή παρατήρησης περιορίζεται σε ορισμένες μέρες μόνο (π.χ. οι Περσείδες ξεκινούν στα τέλη Ιουλίου αλλά κορυφώνονται στα μέσα Αυγούστου).

Καλή απόλαυση! 

Πηγές:

https://solarsystem.nasa.gov/asteroids-comets-and-meteors/meteors-and-meteorites/overview/?page=0&per_page=40&order=id+asc&search=&condition_1=meteor_shower%3Abody_type

https://spaceplace.nasa.gov/asteroid-or-meteor/en/

https://spaceplace.nasa.gov/meteor-shower/en/

https://www.rmg.co.uk/stories/topics/meteor-shower-guide

https://blogs.nasa.gov/Watch_the_Skies/tag/meteor-shower/