Οκτώβριος

• 4 Οκτώβρη 1957 – Εκτόξευση Sputnik
• 5 Οκτωβρίου 1923 – Ο πρώτος Κηφείδης στην Ανδρομέδα
• 6 Οκτωβρίου 1995 – Η ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη γύρω από άστρο κύριας ακολουθίας
• 15 Οκτωβρίου 1997 – Εκτόξευση Cassini
• 18 Οκτωβρίου 1963 – Félicette: η πρώτη γάτα στο διάστημα
• 19 Οκτωβρίου 2017 – Ανακάλυψη Oumuamua
• 22 Οκτωβρίου 1975 – Οι πρώτες φωτογραφίες από την επιφάνεια της Αφροδίτης

Στις 4 Οκτωβρίου 1957 γίνεται η πρώτη εκτόξευση τεχνητού δορυφόρου από τη Σοβιετική Ένωση!

Στις 4 Οκτώβρη του 1957 γίνεται η πρώτη εκτόξευση τεχνητού δορυφόρου από τη Σοβιετική Ένωση, σηματοδοτώντας την αρχή της Εποχής του Διαστήματος. Ο Sputnik 1 ήταν μια μεταλλική σφαίρα διαμέτρου 58 εκατοστών εξοπλισμένη με τέσσερις κεραίες που εξέπεμπαν ραδιοφωνικούς παλμούς. Κατά τη διάρκεια της τροχιάς του γύρω από τη Γη, κινούνταν με μέγιστη ταχύτητα περίπου 8 km/s, ολοκληρώνοντας μια πλήρη περιστροφή σε χρόνο ~96 λεπτών! Μετά από 3 μήνες, 1440 περιστροφές και περίπου 70 εκατομμύρια χιλιόμετρα “πτήσης”, ο Sputnik 1 έφερε εις πέρας το ταξίδι του, στο τέλος του οποίου “κάηκε” καθώς εισερχόταν στη γήινη ατμόσφαιρα. Ο Sputnik 1 παρείχε χρήσιμες πληροφορίες για την πυκνότητα των ανώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας και για την ιονόσφαιρα της Γης μέσω της διάδοσης των ραδιοσημάτων του.

Για τις πρώτες 21 μέρες από την εκτόξευση του, μέχρι δηλαδή να τελειώσουν οι μπαταρίες του, ραδιοερασιτέχνες σε όλον τον κόσμο μπορούσαν να ακούσουν τα ραδιοσήματα που εξέπεμπε ο Sputnik 1, τα οποία είχαν συχνότητα 20.005 και 40.002 MHz.

Η επιτυχής αυτή εκτόξευση, απέδειξε ότι το άλμα προς το Διάστημα δεν είναι ακατόρθωτο. Σήμερα, η ανθρωπότητα έχει ήδη καταφέρει να στείλει ανθρώπους στη Σελήνη, να διαθέτει σταθερά έναν Διαστημικό Σταθμό σε τροχιά γύρω από τη Γη, να εκτελεί διαρκώς διαστημικές αποστολές και να έχει επιτυχείς προσεδαφίσεις σε άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος!

Στις 5 Οκτωβρίου 1923 επιτυγχάνεται η ανακάλυψη του πρώτου Κηφείδα αστέρα στην Ανδρομέδα από τον Hubble!

Τη νύχτα της 6ης Οκτωβρίου του 1923, ο αστρονόμος Edwin Hubble απεικόνισε σε φωτογραφικές πλάκες τον γαλαξία της Ανδρομέδας (ή γνωστού και ως αντικείμενο M31) με το τηλεσκόπιο Hooker του Αστεροσκοπείου Mount Wilson.  Η πλάκα αυτή είναι διάσημη επειδή οδήγησε στην ανακάλυψη του πρώτου μεταβλητού αστέρα Κηφείδη στον Μ31, η οποία τεκμηρίωσε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο Μ31 ήταν ένας ξεχωριστός γαλαξίας από τον δικό μας.

Οι Κηφείδες αστέρες είναι ένα είδος μεταβλητών αστέρων που πάλλονται ακτινικά και εμφανίζουν αλλαγές στη φωτεινότητα τους. Η Henrietta Swan Leavitt, μετά από μελέτη χιλιάδων μεταβλητών αστέρων στα νέφη του Μαγγελάνου, ανακάλυψε το 1908 μια ισχυρή άμεση σχέση μεταξύ της μεταβολής της φωτεινότητας και της περιόδου παλμών, καθιερώνοντας έτσι τους Κηφείδες ως σημαντικούς δείκτες για την κλίμακα (ή αλλιώς και τη μέτρηση) γαλαξιακών και εξωγαλαξιακών αποστάσεων. 

Έτσι, ο  Edwin Hubble βασίστηκε σε αυτή την ανακάλυψη και καθόρισε την απόσταση του μεταβλητού αστέρα στο τότε θεωρούμενο “Νεφέλωμα της Ανδρομέδας”, οπότε απέδειξε ότι η Ανδρομέδα και άλλα παρόμοια νεφελώματα είναι στην ουσία γαλαξίες πολύ πέρα από τον δικό μας! Λίγα χρόνια μετά και μέχρι το 1925, μετά από εντατικές μελέτες δημιούργησε ένα σύστημα ταξινόμησης των γαλαξιών.

Στις 6 Οκτωβρίου 1995 γίνεται η ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη γύρω από αστέρι ίδιου τύπου με τον Ήλιο!

Η ιστορία του 51 Peg b, η ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη.

Στις 6 Οκτωβρίου του 1995: Η ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη γύρω από αστέρι ίδιου τύπου με τον Ήλιο. Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature την 1η Νοεμβρίου του 1995.

Ποιος είναι ο 51 Πήγασσου β ή αλλιώς “Dimidium” ή στα ελληνικά “Διμίδιον” ο οποίος απέχει 50 έτη φωτός από τη Γη; 

Ανακαλύφθηκε το 1995 από τους Michel Mayor και Didier Queloz, στους οποίους απονεμηθεί το βραβείο Nobel Φυσικής το 2019. 

Φυσικά χαρακτηριστικά: 

Ο πλανήτης αυτός χαρακτηρίζεται ως “Καυτός Δίας”, μιας και είναι ένας αέριος πλανήτης (εκτός του Ηλιακού Συστήματος) με θερμοκρασία 538-982^∘C. Βρίσκεται σε απόσταση μόλις 7 εκατομμύρια χιλιόμετρα από το μητρικό του αστέρι, ενώ ο χρόνος του ισοδυναμεί με μόλις 3.5 ημέρες. Η μάζα του είναι 150 φορές μεγαλύτερη της Γης, ενώ είναι μισή αυτής του Δία. Βρίσκεται σε απόσταση που είναι μικρότερη αυτής του Ερμή από τον Ήλιο, ενώ κινείται με ταχύτητα που αγγίζει τα 136 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. 

Η ανακάλυψη του το 1995 άνοιξε έναν νέο κλάδο στην αστρονομία που αφορά την εύρεση των εξωπλανητών. Έκτοτε έχουν ανακαλυφθεί χιλιάδες. 

Ανακαλύφθηκε μέσω της ανάλυσης του φωτός του μητρικού του άστρου, με τη μέθοδο των ακτινικών ταχυτήτων (περισσότερα διαβάστε εδώ). Ουσιαστικά πρόκειται για μικρές διακυμάνσεις στο φως (φάσμα) που λαμβάνουμε από το άστρο και οφείλονται σε βαρυτικές διακυμάνσεις λόγω του μεγάλου αέριου πλανήτη που βρίσκεται κοντά στο αστέρι.

Το 2017 ανακαλύφθηκαν και ίχνη νερού στην ατμόσφαιρά του. Η γενικότερη ανακάλυψη ενός μεγάλου αέριου πλανήτη σε τόσο κοντινή απόσταση από το αστέρι του ήταν ένα γεγονός που άλλαξε την οπτική των αστρονόμων όσον αφορά την απόσταση αέριων πλανητών από τα μητρικά τους αστέρια. 

Βέβαια, να σημειώσουμε ότι την πρώτη ανακάλυψη εξωπλανήτη την πραγματοποίησε το 1992 ο Aleksander Wolszczan γύρω από τον pulsar PSR 1257. Τότε όμως, η επιστημονική κοινότητα ήταν πολύ σκεπτική όσον αφορά αυτό το αποτέλεσμα, καθώς δε θεωρούσαν ότι οι pulsar θα μπορούσαν να φιλοξενούν πλανητικά συστήματα. 

Στις 15 Οκτωβρίου 1995 εκτοξεύτηκε η διαστημοσυσκευή Cassini από το Ακρωτήριο Canaveral, ξεκινώντας ένα συναρπαστικό ταξίδι 2 δεκαετιών!

Η αποστολή του ήταν η μελέτη του Κρόνου, των δακτυλίων και των δορυφόρων του και αποτέλεσε μια συνεργασία της NASA (Εθνική Διοίκηση Αεροναυτικής και Διαστήματος), της ESA (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος) και της ASI (Ιταλική Υπηρεσία Διαστήματος). Το βασικό κομμάτι των ερευνών διήρκησε 13 χρόνια περίπου και αποτελεί μια από τις πιο επιτυχημένες διαστημικές αποστολές. Το Cassini μετέφερε επίσης τον ανιχνευτή (probe) Huygens, κατασκευασμένο από την ESA, ο οποίος προσγειώθηκε στον δορυφόρο του Κρόνου Τιτάνα. Στις 15 Σεπτεμβρίου η αποστολή ολοκληρώθηκε με το «Μεγάλο Φινάλε», κατά το οποίο το Cassini καταστράφηκε με ελεγχόμενο τρόπο πέφτοντας στην ατμόσφαιρα του Κρόνου. Η απόφαση αυτή λήφθηκε για να προστατευτούν οι δορυφόροι Τιτάνας και Εγκέλαδος από τυχόν πρόσκρουση του Cassini σε αυτούς, καθώς οι συνθήκες που επικρατούν στους δύο δορυφόρους ενδεχομένως να ευνοούν την ύπαρξη ζωής.

Στις 18 Οκτωβρίου 1963 πέταξε η πρώτη γάτα στο διάστημα!

Μετά από τους σκύλους των Σοβιετικών και τους χιμπατζήδες των Αμερικάνων, οι Γάλλοι επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν γάτες για τις δικές τους διαστημικές δοκιμές. Σκοπός τους ήταν να ερευνήσουν τις επιπτώσεις της μικροβαρύτητας στους έμβιους οργανισμούς.  

Οι επιστήμονες του Κέντρου Εκπαίδευσης και Έρευνας Αεροναυτικής Ιατρικής(Centre d’Enseignement et de Recherches de Médecine Aéronautique, CERMA) μάζεψαν 14 αδέσποτες γάτες από το Παρίσι και τις εκπαίδευσαν για τις προκλήσεις ενός ταξιδιού στο διάστημα. Η πιο ψύχραιμη επιλέχθηκε για την αποστολή. Ο ενθουσιώδης γαλλικός τύπος τη βάφτισε Felix αλλά οι υπεύθυνοι στο CERMA έσπευσαν να διευκρινίσουν ότι η γάτα είναι θηλυκή, οπότε άλλαξαν διακριτικά το όνομα σε Félicette.

Η Félicette εκτοξεύτηκε σε υψόμετρο 157 χιλιομέτρων μέσα σε έναν πύραυλο Véronique AG1, σε μία πτήση που κράτησε περίπου 15 λεπτά. Στο τέλος της, έπεσε στη γη με αλεξίπτωτο, όπου προσγειώθηκε με ασφάλεια. Δυστυχώς, παρόλο που το ταξίδι αποδείχθηκε ασφαλές για τη διαστημική γάτα, δύο μήνες αργότερα οι επιστήμονες της έκαναν ευθανασία για να μελετήσουν τον εγκέφαλό της.

Στις 19 Οκτωβρίου 2017 ανακαλύφθηκε ένα πολύ ιδιαίτερο αντικείμενο του ηλιακού μας συστήματος από τον αστρονόμο Robert Weryk!

Όταν οι επιστήμονες είχαν επισκέψεις από εξωγήινο αντικείμενο, με προέλευση εκτός του Ηλιακού μας συστήματος!

Στις 19 Οκτώβρη του 2017 ανακαλύφθηκε ένα πολύ ιδιαίτερο αντικείμενο του ηλιακού μας συστήματος από τον αστρονόμο Robert Weryk. Αρχικά είχε θεωρηθεί κομήτης ενώ αργότερα αναταξινομήθηκε ως αστεροειδής, διότι δεν παρατηρήθηκε να έχει ουρά που έχουν συνήθως οι κομήτες.

Αλλά γιατί αυτός ο αστεροειδής είναι πιο ξεχωριστός από τους άλλους; Γιατί ο Oumuamua αποτελεί το πρώτο γνωστό αντικείμενο που εντοπίστηκε να διέρχεται από το Ηλιακό Σύστημα και να έχει προέλευση από τον διαστρικό χώρο!

Ο Oumuamua ανακαλύφθηκε μετά από παρατηρήσεις με το τηλεσκόπιο Pan-STARRS στην Χαβάη και η χημική του σύσταση και το ιδιαίτερο σχήμα του προσδιορίστηκαν από τα μεγάλα τηλεσκόπια Very Large Telescope (VLT) και Gemini South στην Χιλή και το Keck II στην Χαβάη. Λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος του εν λόγω αστεροειδή, συμμετείχαν αργότερα και τα διαστημικά τηλεσκόπια Hubble και Spitzer στις παρατηρήσεις.

– Αστεροειδής vs Κομήτης

Και τα δύο αντικείμενα είναι πετρώδη υπολείμματα που περιφέρονται στο ηλιακό μας σύστημα. Οι περισσότεροι αστεροειδείς συναντώνται στην ζώνη των αστεροειδών που βρίσκεται ανάμεσα στον πλανήτη Άρη και τον Δία. Οι κομήτες όμως (συνήθως μικρότεροι σε μέγεθος από τους αστεροειδείς) έχουν και μία χαρακτηριστική ουρά, η οποία αποτελείται είτε από σωματίδια σκόνης είτε από ιόντα. Αυτή η ουρά δημιουργείται λόγω της θερμότητας του Ήλιου αλλα και όταν ο κομήτης πλησιάζει την ατμόσφαιρα της Γης.

Τι γλώσσα είναι το Oumuamua;

Χαβανέζικα! Η λέξη αυτή αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο το αντικείμενο μοιάζει με έναν αγγελιοφόρο που έχει σταλεί από το μακρινό παρελθόν για να προσεγγίσει την ανθρωπότητα!

Στις 22 Οκτωβρίου 1975 ελήφθησαν οι πρώτες φωτογραφίες από την επιφάνεια της Αφροδίτης!

Η Αφροδίτη είναι ο κοντινότερος πλανήτης στη Γη και για αυτό το λόγο ήταν ο στόχος πολλών πρώιμων μη-επανδρωμένων διαστημικών αποστολών. Η εξαιρετικά μεγάλη θερμοκρασία της ατμόσφαιράς της όμως (γύρω στους 480^∘C), και η εξίσου μεγάλη πίεση (92 φορές μεγαλύτερη από αυτή της γήινης ατμόσφαιρας), αποδείχθηκαν καταστροφικές για τα διαστημόπλοια που προσπαθούσαν να προσεδαφιστούν σε αυτήν. Οι Σοβιετικές αποστολές Βενέρα («Αφροδίτη» στα Ρώσικα) σταδιακά υπερνίκησαν τις δυσκολίες, με αποτέλεσμα το Βενέρα 7 να επιβιώσει για περίπου 23 λεπτά στην επιφάνεια της Αφροδίτης, μεταδίδοντας δεδομένα προτού υποκύψει στις ακραίες συνθήκες.

Το Βενέρα 9 προσεδαφίστηκε το 1975 και, μεταξύ άλλων οργάνων, ήταν εξοπλισμένο με δύο πανοραμικές κάμερες, που μαζί θα λάμβαναν φωτογραφίες 360 μοιρών γύρω από το σημείο προσεδάφισης. Δυστυχώς το κάλυμμα της μίας κάμερας απέτυχε να αποκολληθεί, αλλά η άλλη μας έδωσε τις πρώτες ασπρόμαυρες φωτογραφίες από το έδαφος ενός άλλου πλανήτη. Το σημείο προσεδάφισης ήταν σε μια απότομη πλαγιά, λίγο ανατολικά από το Beta Regio, και το έδαφος αποδείχθηκε καλυμμένο από πέτρες ακανόνιστου σχήματος.
Η διαστημική αυτή αποστολή, όμως, δεν αποκάλυψε μόνο το πως μοιάζει η επιφάνεια της Αφροδίτης: μέσω των μετρήσεων που πρόλαβε να κάνει κατά τη διάρκεια της προσεδάφισης εξέτασε τη χημική σύσταση της ατμόσφαιρας και έκανε παρατηρήσεις της νεφοκάλυψης και της πίεσής της.

Μελλοντικές αποστολές Βενέρα σε άλλες περιοχές του πλανήτη θα φωτογράφιζαν διαφορετικά γεωλογικά χαρακτηριστικά, το 1982 και με χρώμα (Βενέρα 13 και Βενέρα 14), βαδίζοντας στα βήματα του Βενέρα 9.