Ορμητικές πλημμύρες από υπερχειλισμένους κρατήρες διαμόρφωσαν την επιφάνεια του Άρη
- Συγγραφέας: Κώστας Μάγκος
- 25-10-2021
- Τροποποίηση: 02-11-2021
- Δυσκολία: Εύκολο
- Κατηγορίες: Φυσική του Διαστήματος
Στη Γη, η διάβρωση των ποταμών συνήθως είναι μια αργή διαδικασία. Αλλά στον Άρη, ογκώδεις πλημμύρες από την υπερχείλιση κρατήρων – λιμνών είχαν δυσανάλογα μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της Αρειανής επιφάνειας, διανοίγοντας βαθιές χαράδρες και μετακινώντας τεράστιες ποσότητες ιζήματος, σύμφωνα με μια νέα μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν.
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 29 Σεπτεμβρίου στο Nature βρήκε ότι το ίζημα που διέβρωσαν οι πλημμύρες, που πιθανά διήρκησαν λίγες μόνο εβδομάδες, ήταν περισσότερο από αρκετό για να γεμίσει τελείως τις λίμνες Σουπήριορ και Οντάριο.
«Αν αναλογιστούμε πως μεταφέρθηκαν τα ιζήματα μέσα στο τοπίο του αρχαίου Άρη, οι πλημμύρες υπερχείλισης – ρήξης λιμνών ήταν μια πολύ σημαντική διαδικασία σε όλο τον πλανήτη», είπε ο επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας Tim Goudge, επίκουρος καθηγητής στη σχολή γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Τέξας. «Και αυτό το αποτέλεσμα αποτελεί έκπληξη διότι (οι πλημμύρες) θεωρούνταν μεμονωμένες ανωμαλίες ως τώρα».
Οι κρατήρες – λίμνες ήταν κοινοί στον Άρη δισεκατομμύρια χρόνια πριν, όταν ο Κόκκινος Πλανήτης είχε νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνειά του. Μερικοί κρατήρες είχαν τόσο νερό όσο μια μικρή θάλασσα. Αλλά όταν η ποσότητα του νερού ξεπερνούσε τα όρια ρήξης, το χείλος του κρατήρα κατέρρεε προκαλώντας καταστροφικές πλημμύρες που χάραζαν κοιλάδες ποταμών στο πέρασμά τους. Μελέτη του 2019 από τον Goudge κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα γεγονότα αυτά ήταν ραγδαία.
Εικόνες τηλεπισκόπησης από δορυφόρους σε τροχιά γύρω από τον Άρη έχουν δώσει την ευκαιρία στους επιστήμονες να μελετήσουν τα απομεινάρια των διερρηγμένων κρατήρων – λιμνών του πλανήτη. Αλλά, είπε ο Goudge, οι κρατήρες – λίμνες και οι κοιλάδες των ποταμών τους είχαν μελετηθεί μόνο μεμονωμένα. Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει συνολικά πως 262 διαρρηγμένες λίμνες, διάσπαρτες στον πλανήτη, διαμόρφωσαν την επιφάνεια του Άρη.
Η έρευνα απαιτούσε την εξέταση ενός προϋπάρχοντος καταλόγου κοιλάδων στον Άρη και την ταξινόμηση τους σε δύο κατηγορίες: κοιλάδες που ξεκινούν από το χείλος κάποιου κρατήρα, που υποδεικνύει ότι σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια πλημμυρικής διάρρηξης λίμνης και κοιλάδες που βρίσκονται οπουδήποτε αλλού, που σημαίνει ότι σχηματίστηκαν πιο βαθμιαία μέσα στο χρόνο.
Οι επιστήμονες συνέκριναν το βάθος, το μήκος και τον όγκο των διαφόρων τύπων κοιλάδων και βρήκαν ότι οι κοιλάδες που σχηματίστηκαν από ρήξεις κρατήρων – λιμνών ξεχωρίζουν εντυπωσιακά, διαβρώνοντας περίπου το 1/4 του συνολικού όγκου διάβρωσης όλων των κοιλάδων του Κόκκινου Πλανήτη παρότι αποτελούν μόνο το 3% του συνολικού μήκους των κοιλάδων.
«Αυτή η ανακολουθία αιτιολογείται από το γεγονός ότι τα φαράγγια εκροής είναι σημαντικά βαθύτερα από τις άλλες κοιλάδες», είπε ο συν – συγγραφέας της μελέτης Alexander Morgan, ερευνητής στο Ινστιτούτο Πλανητικών Επιστημών.
Το μέσο βάθος 170,5 μέτρων μιας πλημμυρικής κοιλάδας είναι παραπάνω από διπλάσιο από κείνο άλλων κοιλάδων που δημιουργήθηκαν βαθμιαία μέσα στο χρόνο, οι οποίες έχουν μέσο βάθος 77,5 μέτρα.
Επιπλέον, παρόλο που οι χαράδρες δημιουργήθηκαν σε μια στιγμή του γεωλογικού χρόνου μπορεί να έχουν διαρκείς επιδράσεις στο τοπίο γύρω από αυτές. Η μελέτη δείχνει ότι οι διαρρήξεις έσκαψαν φαράγγια τόσο βαθιά που μπορεί να έχουν επηρεάσει το σχηματισμό άλλων κοντινών κοιλάδων. Οι συγγραφείς είπαν ότι αυτή είναι μια πιθανή εναλλακτική εξήγηση για τη μοναδική τοπογραφία των Αρειανών κοιλάδων που συνήθως αποδίδεται στο κλίμα.
Η μελέτη δείχνει ότι οι πλημμυρικές κοιλάδες διερρηγμένων λιμνών έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της επιφάνειας του Άρη αλλά ο Goudge είπε πως είναι επίσης ένα μάθημα προσδοκιών. Η γεωλογία της Γης έχει εξαφανίσει τους περισσότερους κρατήρες και κάνει τη διάβρωση των ποταμών μια αργή και σταθερή διαδικασία στις περισσότερες περιπτώσεις. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η διάβρωση λειτουργεί αναγκαστικά με τον ίδιο τρόπο σε άλλους κόσμους.
«Όταν γεμίσεις [τους κρατήρες] με νερό, υπάρχει πολλή ενέργεια αποθηκευμένη που μπορεί να απελευθερωθεί» είπε ο Goudge. «Είναι λογικό σ’ αυτή την περίπτωση να κλίνουμε προς το συμπέρασμα ότι ο Άρης μπορεί να διαμορφώθηκε από τον καταστροφισμό περισσότερο από ότι η Γη.»
Πηγή:
https://www.nature.com/articles/s41586-021-03860-1
Με ενδιαφέρει η εξερεύνηση της Φύσης, του Διαστήματος, οι Επιστήμες, ιδιαίτερα η Φυσική και η Γεωλογία και η διάχυση της γνώσης στην κοινότητα. Είμαι σπηλαιοεξερευνητής, αυτοδύτης – σπηλαιοδύτης και αρθρογραφώ περιστασιακά για σχετικά θέματα.
Κώστας Μάγκος
