… όλοι οι γίγαντες πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος έχουν …

… δαχτυλίδια γύρω τους!

Μπορεί ο Κρόνος να είναι γνωστός για τα δαχτυλίδια του, ωστόσο ο Δίας, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν εξίσου αξιόλογου μεγέθους δαχτυλίδια! Του Δία βέβαια, αποτελούνται κυρίως από σκόνη σε αντίθεση με του Κρόνου που είναι κυρίως κομμάτια πάγου και βράχων. Οι δακτύλιοι του Δία είναι τόσο αχνοί που φαίνονται κυρίως στο υπέρυθρο φάσμα από διαστημικά τηλεσκόπια ή από τα μεγαλύτερα επίγεια. Προέλευσή τους αποτελούν τα σωματίδια σκόνης που φαίνεται να δημιουργήθηκαν από την πρόσκρουση μικρο-μετεωριτών στις επιφάνειες των εσωτερικών φεγγαριών του Δία (Θήβη, Αμάλθεια, Αδράστεια, Μήτις).

Ο Ποσειδώνας έχει τουλάχιστον 6 γνωστά δαχτυλίδια από σκόνη και κομμάτια βράχων, ενώ η ηλικία τους φαίνεται να είναι σημαντικά μικρότερη από εκείνη του Ηλιακού συστήματος (4,6 δισεκατομμυρίων ετών). Χαρακτηριστικό τους είναι ότι είναι ιδιαίτερα σκοτεινά και πυκνά.

Τέλος, ο Ουρανός έχει 13 γνωστά δαχτυλίδια, ηλικίας μόλις 600 εκατομμυρίων ετών. Πιθανολογείται ότι δημιουργήθηκαν (όπως και του Κρόνου και του Ποσειδώνα) από τα απομεινάρια νάνων πλανητών ή μικρότερων σωμάτων. Τα εξωτερικά δακτυλίδια είναι χρωματιστά (κόκκινα και μπλε) και ίσως το χρώμα τους να προέρχεται από σκόνη και παγοκρυστάλλους αντίστοιχα. Τα εσωτερικά από την άλλη είναι στενά και σκοτεινά, ενώ εικάζεται ότι προέρχονται από πάγο και σκούρα ύλη της οποίας η φύση δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστή!

Για περισσότερες πληροφορίες:

https://solarsystem.nasa.gov/planets/jupiter/in-depth/,

https://www.nasa.gov/centers/goddard/multimedia/largest/rings.html

Κατερίνα Δήμα

… αν ο Ήλιος σταματούσε να υπάρχει …

… θα υπήρχαν αρκετές βελτιώσεις στη ζωή μας;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι θα γινόταν αν ο Ήλιος σταματούσε να υπάρχει;

Πολλοί και πολλές από εσάς ίσως έχετε ακούσει για διάφορα καταστροφικά σενάρια! Έχετε σκεφτεί όμως ότι αυτό το συμβάν μπορεί να έχει και οφέλη;

Για αρχή, ας ξεκινήσουμε από την αστρονομία. Τα επίγεια τηλεσκόπια θα μπορούσαν να λάβουν παρατηρήσεις με καλύτερη ευκρίνεια 24 ώρες το 24ωρο μιας και ο πιο κρύος αέρας δε θα δημιουργούσε αναταράξεις στην ατμόσφαιρα. Ακόμη, λόγω της απουσίας ηλιακών καταιγίδων δε θα είχαμε προβλήματα στις τηλεπικοινωνίες και στα δίκτυα ηλεκτροδότησης.

Επιπλέον, θα γλυτώναμε πολλά χρήματα από κατασκευαστικά κόστη! Τι σημαίνει αυτό; Στις ΗΠΑ υπολογίζεται πως χρειάζονται 20 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για να συντηρηθούν όλες οι γέφυρες για τα επόμενα 20 χρόνια! Οι περισσότερες γέφυρες στις ΗΠΑ βρίσκονται πάνω από το νερό, οπότε αν έσβηνε ο Ήλιος δε θα χρειαζόταν να δαπανούμε όλα αυτά τα χρήματα μιας και θα μπορούσαμε απλώς να οδηγούμε σε μια λωρίδα ασφάλτου πάνω στους παγωμένους ωκεανούς.

Τέλος, θα είχαμε πιο ασφαλές περιβάλλον για τα νεογέννητα! Σύμφωνα με το τμήμα υγείας της North Dakota, τα μωρά μέχρι 6 μηνών θα πρέπει να αποφεύγουν την άμεση έκθεση στον Ήλιο.

Συμπεραίνουμε λοιπόν πως, αν ο Ήλιος έσβηνε, θα βλέπαμε πολλά οφέλη σε διάφορους τομείς της ζωής μας. Υπάρχουν όμως αρνητικές πτυχές που παραβλέψαμε; Χμμ… Χωρίς τον Ήλιο, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα θα παγώναμε και θα πεθαίναμε!

Ειρήνη Μπάτζιου

… η μέση διάρκεια ζωής των κοσμικών ακτίνων είναι περίπου …

… 10 εκατομμύρια χρόνια!

Η γαλαξιακή κοσμική ακτινοβολία, δεν είναι τίποτα άλλο από ενεργητικά σωματίδια που προέρχονται από πηγές εκτός του ηλιακού μας συστήματος (πχ από εκλάμψεις υπερκαινοφανών αστέρων). Αυτά διαχέονται στο γαλαξιακό χώρο με ένα μέρος να διαφεύγει από το Γαλαξία ενώ ένα άλλο ανακλάται συνεχώς και περιορίζεται εντός του. Μετά από πολλές τυχαίες ανακλάσεις στο χώρο, κάποια φτάνουν και καταγράφονται στη Γη. Γι’ αυτό το λόγο δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι για την πορεία που ακολούθησαν τα σωματίδια και κατ’ επέκταση δεν μπορούμε να ξέρουμε και την πηγή από την οποία προέρχεται η κοσμική ακτινοβολία που παρατηρούμε.

Πόσα χρόνια όμως ταξιδεύουν αυτά τα σωματίδια μέχρι να καταγραφούν στη Γη;

H χρονολόγηση της κοσμικής ακτινοβολίας στη Γη γίνεται εξετάζοντας το ραδιενεργό ισότοπο* του Βηρύλλιου ¹⁰Be. Από τη μέση διαδρομή των κοσμικών ακτίνων και το χρόνο ημίσειας ζωής του ισοτόπου προκύπτει ότι η μέση διάρκεια ζωής της κοσμικής ακτινοβολίας είναι 10 εκατομμύρια χρόνια!!!

*Ισότοπο είναι ένα στοιχείο που έχει ίδια πρωτόνια αλλά διαφορετικά νετρόνια με ένα χημικό στοιχείο. Ραδιενεργό χαρακτηρίζεται επειδή είναι ασταθές και χαρακτηρίζεται από το χρόνο ημίσειας ζωής του, δηλαδή σε πόσο χρόνο τα μισά από τα ισότοπα θα έχουν μετατραπεί σε σταθερά στοιχεία.

Για περισσότερες πληροφορίες: Κοσμική Ακτινοβολία, 2009, Εκδόσεις Συμμετρία.

Δήμητρα Λίγγρη

… αν η Γη δεν είχε ατμόσφαιρα …

… η μέση θερμοκρασία θα έφτανε κοντά στους -20^∘ C;

Η ηλιακή ακτινοβολία συνίσταται κυρίως από ορατό φως (“μικρά μήκη κύματος”). Όταν αυτή προσπίπτει στη Γη, ένα μέρος της ανακλάται πίσω στο διάστημα, ενώ το μεγαλύτερο (⅔) απορροφάται από τη Γη. Η ενέργεια αυτή θερμαίνει τη Γη και επανεκπέμπεται ως υπέρυθρη ακτινοβολία (“μεγάλο μήκος κύματος”).

Τα αέρια της ατμόσφαιρας, και κυρίως οι υδρατμοί, το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, “δεσμεύουν” την ακτινοβολία εντός της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα αυτή να μη διαφεύγει στο διάστημα και να θερμαίνεται ο πλανήτης.

Από την άλλη, η απουσία των αερίων αυτών, θα προκαλούσε υπερβολική απώλεια ενέργειας, η ποσότητα της οποίας εξαρτάται από τη “ανακλαστικότητα” της επιφάνειας της Γης. Με βάση ρεαλιστικές εκτιμήσεις, αυτό θα οδηγούσε σε μία μέση θερμοκρασία -20^∘ C, περίπου 35 βαθμούς μικρότερη από τη σημερινή τιμή των 15^∘ C! Επίσης, η απουσία ατμόσφαιρας θα είχε ως αποτέλεσμα και πολύ μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ μέρας και νύχτας, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στη Σελήνη και τον Ερμή!

Για περισσότερες (πιο τεχνικές) πληροφορίες, και για μια σύντομη ιστορική αναδρομή συνιστούμε: Ποια θα ήταν η θερμοκρασία της Γης αν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρα; & Ποιοί θεμελίωσαν την επιστήμη της κλιματικής αλλαγής;

Μάριος Καλομενόπουλος

… ενώ οι Σοβιετικοί έστελναν στο διάστημα σκυλιά και οι Αμερικάνοι χιμπατζήδες …

… οι Γάλλοι έστειλαν μια γάτα!

Τη δεκαετία του 1960 η κούρσα του διαστήματος μπορεί να εξελισσόταν επισήμως μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, αλλά η Γαλλία είχε το δικό της διαστημικό πρόγραμμα που, αν και πολύ μικρότερο από αυτά των δύο υπερδυνάμεων, δεν στερείτο φιλοδοξίας.

Ήδη από το 1961 είχαν εκτοξεύσει έναν αρουραίο με το όνομα Έκτωρ στο διάστημα, αλλά ήθελαν να μελετήσουν τις βιολογικές επιδράσεις της μικροβαρύτητας και σε μεγαλύτερα θηλαστικά. Έτσι, το 1963 αποφάσισαν να στείλουν μία γάτα. 14 γάτες πέρασαν από εκπαίδευση και εκτεταμένη μελέτη για την αποστολή στο κέντρο Centre d’Enseignement et de Recherches de Médecine Aéronautique (CERMA). Επιλέχθηκε η πιο ψύχραιμη που βαφτίστηκε Felix από τον Γαλλικό Τύπο. Οι υπεύθυνοι στο CERMA έσπευσαν να διευκρινίσουν ότι η γάτα είναι θηλυκή, οπότε άλλαξαν διακριτικά το όνομα σε Félicette.

Η γενναία (αν και απρόθυμη) γάτα εκτοξεύτηκε σε υψόμετρο 157 χιλιομέτρων με έναν πύραυλο Véronique AG1, σε μία πτήση που κράτησε 15 λεπτά. Στο τέλος έπεσε στη γη με αλεξίπτωτο, όπου προσγειώθηκε με ασφάλεια. Δυστυχώς για την Félicette, δύο μήνες αργότερα υπέστη ευθανασία έτσι ώστε οι επιστήμονες να μελετήσουν τον εγκέφαλό της, όπου είχαν προσαρμόσει ηλεκτρόδια πριν από την αποστολή για τις μετρήσεις τους. Έτσι η μνημειώδης πρώτη πτήση αιλουροειδούς στο διάστημα επισκιάστηκε από συζητήσεις πάνω σε ηθικά ζητήματα δικαιωμάτων των ζώων. Το 2019, 56 χρόνια μετά από την πτήση της, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός αγάλματος της θρυλικής γάτας στο Διεθνές Διαστημικό Πανεπιστήμιο στο Στρασβούργο.

Σταύρος Δημητρακούδης

… ο Ήλιος …

… χάνει περίπου 2 εκατομμύρια τόνους κάθε δευτερόλεπτο λόγω του Ηλιακού Ανέμου;

Παρόλο που ο Ήλιος αντιπροσωπεύει το 99.86% της συνολικής μάζας του Ηλιακού συστήματος (2′ Science | Μάζα του Ήλιου), δεν ξεχνάει να χάνει αρκετά κιλά κάθε δευτερόλεπτο που περνάει. Πέρα από το φως που μας στέλνει, ο Ήλιος μας “βομβαρδίζει” διαρκώς με διάφορα σωματίδια, κυρίως πρωτόνια, ηλεκτρόνια και άτομα υδρογόνου. Δραπετεύοντας από το στέμμα του Ήλιου, ως ροή πλάσματος (ηλιακός άνεμος), τα σωματίδια αυτά κατευθύνονται προς τη Γη!

Με βάση τις δορυφορικές μετρήσεις που έχουμε κοντά στη Γη, έχουμε υπολογίσει ότι κάθε δευτερόλεπτο ο Ήλιος χάνει σωματίδια συνολικής μάζας περίπου 2 δισεκατομμυρίων κιλών. Δηλαδή, ακόμα και χωρίς να συμπεριλάβουμε την απώλεια μάζας λόγο της πυρηνικής σύντηξης στον πυρήνα, κάθε 150 εκατομμύρια χρόνια ο ήλιος χάνει τόση μάζα όσο είναι η συνολική μάζα της Γης! Πλησιάζοντας τη Γη, ο ηλιακός άνεμος προκαλεί πληθώρα φαινομένων με την αλληλεπίδραση του με τον υπόλοιπο διαστημικό χώρο (βλέπε: Κρουστικά Κύματα & Διαστημικός Καιρός)!

Όμως ο Ήλιος χάνει κιλά και από πυρηνική σύντηξη! Και μάλιστα αρκετά περισσότερα! Διάβασε εδώ για να μάθεις περισσότερα: 2′ Science | Fun fact υδρογόνο

Σάββας Ράπτης

… o Ερμής και η Αφροδίτη κονταροχτυπιούνται για …

… το ποιος είναι ο θερμότερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος;

Η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια της Αφροδίτης είναι όσο αυτή ενός φούρνου σε μια Ιταλική πιτσαρία (περίπου 470 βαθμοί Κελσίου). Θα περίμενε κανείς ο πλανήτης με τη μεγαλύτερη θερμοκρασία να είναι και αυτός που βρίσκεται εγγύτερα στον Ήλιο, δηλαδή ο Ερμής. Όμως, ο Ερμής έχει χαμηλότερη θερμοκρασία, περίπου 430 βαθμούς Κελσίου. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η Αφροδίτη σε αντίθεση με τον Ερμή, έχει μια πολύ πυκνή ατμόσφαιρα η οποία αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα (πάνω από 95%).

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα έντονο φαινόμενο του Θερμοκηπίου. Αρχικά, η ακτινοβολία από τον Ήλιο θερμαίνει την επιφάνεια του πλανήτη. Στη συνέχεια όμως η θερμότητα που επανεκπέμπεται από την επιφάνεια απορροφάται από την πυκνή ατμόσφαιρα του πλανήτη και εγκλωβίζεται.

Έτσι, η επιφάνεια της Αφροδίτης αποκτά πολύ υψηλή αλλά και ομοιόμορφη θερμοκρασία η οποία μεταβάλλεται ελάχιστα μεταξύ ημέρας και νύχτας.

Ο Ερμής από την άλλη, όχι μόνο δε φτάνει τις θερμοκρασίες της Αφροδίτης αλλά δυσκολεύεται και να τις διατηρήσει. Η μέση θερμοκρασία τη μέρα φτάνει τους 430 βαθμούς Κελσίου, ενώ, τη νύχτα πέφτει μέχρι και τους -180!

Όμως, η Αφροδίτη, πέρα από τη μεγαλύτερη θερμοκρασία, κατέχει και ένα ακόμα ρεκόρ στο Ηλιακό Σύστημα: …η μέρα στον Πλανήτη Αφροδίτη έχει πολύ μεγάλη διάρκεια και…

Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ: [1] Space.com | Venus, [2] The Planets | Venus

Σάββας Ράπτης

… υπάρχει “νεκροταφείο διαστημοπλοίων” στη Γη, καθώς και “τροχιές νεκροταφεία”…

…για τους “γερασμένους” δορυφόρους, όταν αυτοί αχρηστεύονται!

Όπως κάθε άλλο μηχάνημα, έτσι και ο δορυφόρος κάποια στιγμή δεν μπορεί άλλο να κάνει την δουλειά του. Η κατάληξη που μπορεί να έχει, εξαρτάται από την αρχική τροχιά στην οποία βρίσκεται. Οι πιο κοντινοί στην Γη δορυφόροι χρησιμοποιούν τα τελευταία τους καύσιμα για να επιβραδυνθούν. Καθώς εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης με ταχύτητες που φτάνουν τα χιλιάδες χιλιόμετρα την ώρα, η τριβή που αναπτύσσεται μεταξύ αυτών και της ατμόσφαιρας έχει ως αποτέλεσμα αν είναι μικρού μεγέθους να καίγονται ολοκληρωτικά, ενώ αν είναι μεγάλου μεγέθους να καίγεται το μεγαλύτερο μέρος τους και ό,τι περισσεύει να πέφτει σε μια απομονωμένη περιοχή. Συνήθως αυτά τα απομεινάρια είναι ρυθμισμένα να πέφτουν στον Ειρηνικό Ωκεανό στο πιο απομακρυσμένο σημείο από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, γνωστό ως “νεκροταφείο διαστημοπλοίων”. Για τους δορυφόρους ωστόσο που βρίσκονται πιο μακριά από την Γη, σε υψηλές τροχιές είναι πιο εύκολο και οικονομικά συμφέρον να οδηγηθούν προς το διάστημα παρά να γυρίσουν στην Γη. Αυτοί στέλνονται στην τροχιά για τα διαστημικά σκουπίδια γνωστή ως “τροχιά νεκροταφείο” η οποία βρίσκεται 300 χιλιόμετρα μακριά από την Γεωσύγχρονη τροχιά (είναι η τροχιά κατά την οποία ο δορυφόρος κινείται με γωνιακή ταχύτητα ίση με την γωνιακή ταχύτητα περιστροφής της Γης.) όπου βρίσκονται οι πιο απομακρυσμένοι εν ενεργεία δορυφόροι και περίπου 36000 χιλιόμετρα μακριά από την Γη και εκτιμάται ότι η τροχιά τους θα υπάρχει για μερικά εκατομμύρια χρόνια!

Κατερίνα Δήμα

… το μεγαλύτερο μέρος της μάζας ολόκληρου του ηλιακού μας συστήματος …

… το καλύπτει σχεδόν εξ ολοκλήρου ο Ήλιος μας!

Ο Ήλιος μας αποτελείται κυρίως από υδρογόνο και σε μικρότερο ποσοστό από ήλιο και έχει μάζα 1.989 × 10³⁰ κιλά*. Αναλογιστείτε πως ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος είναι ο Δίας και έχει μάζα 1.898 × 10²⁷ κιλά και η μικρή μας Γη μόλις 5.972 × 10²⁴ κιλά! Αλλά για να μην χανόμαστε στους μεγάλους αριθμούς, μπορούμε να σκεφτούμε πως ο Ήλιος έχει μάζα περίπου 1000 φορές μεγαλύτερη από τον Δία και περίπου 333.000 φορές μεγαλύτερη από την Γη. Ή ακόμα πιο εντυπωσιακό ακούγεται το γεγονός πως η μάζα του Ήλιου μας καλύπτει το 99.86% ολόκληρου του ηλιακού μας συστήματος, ακόμα και αν συνυπολογίσουμε όλους του πλανήτες και τα φεγγάρια τους!

*10³⁰ είναι το ένα ακολουθούμενο από τριάντα μηδενικά ή διαφορετικά 10³⁰=1000000000000000000000000000000. Αντίστοιχα ισχύει και για τις υπόλοιπες δυνάμεις.

Γωγώ Λουκαΐδου

… οι αέριδες στον πλανήτη Ποσειδώνα …

… αγγίζουν οριακά υπερηχητικές ταχύτητες!

Ο τελευταίος και πιο απομακρυσμένος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος είναι ο αέριος και κρύος (με μέση θερμοκρασία περίπου στους -200°C) Ποσειδώνας. Η ατμόσφαιρα του αποτελείται κυρίως από υδρογόνο και ήλιο, ενώ το χαρακτηριστικό του μπλε χρώμα το οφείλει εν μέρει σε ίχνη μεθανίου. Ο Ποσειδώνας χαρακτηρίζεται από τα πιο ισχυρά καιρικά φαινόμενα σε όλο το πλανητικό μας σύστημα με “αέρηδες” να αγγίζουν οριακά ταχύτητες περίπου 2200 χιλιόμετρα την ώρα (περίπου δηλαδή 600 μέτρα το δευτερόλεπτο) αγγίζοντας οριακά υπερηχητικές ταχύτητες, ιδιαίτερα κοντά στην περιοχή με την μεγάλη σκοτεινή κηλίδα της ατμόσφαιρας του. Με τον όρο υπερηχητικό εννοούμε το φαινόμενο κατά το οποίο ένα αντικείμενο ταξιδεύει πιο γρήγορα και από τον ήχο. Στην ατμόσφαιρα του Ποσειδώνα, ο ήχος ταξιδεύει με ταχύτητα η οποία κυμαίνεται στα 600-740 μέτρα το δευτερόλεπτο. Στην γήινη ατμόσφαιρα, που έχει διαφορετικές ιδιότητες και σύσταση σε σχέση με αυτή του Ποσειδώνα, η ταχύτητα του ήχου είναι περίπου 343 μέτρα το δευτερόλεπτο και υπερηχητικά μπορούν να θεωρηθούν τα μαχητικά αεροπλάνα που φτάνουν ταχύτητες και 530 μέτρα το δευτερόλεπτο!

Γωγώ Λουκαΐδου

… και τα σκυλιά έχουν υπάρξει στο παρελθόν …

… αστροναύτες!

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, δεν είναι άλλο παρά η σκυλίτσα Laika (σκυλί που γαβγίζει στα ρώσικα). Είναι το πρώτο σκυλί που επιλέχθηκε να είναι το πλήρωμα της διαστημικής αποστολής Sputnik 2, την οποία έστειλε η πρώην Σοβιετική Ένωση και εκτοξεύτηκε στις 3 Νοεμβρίου του 1957. Η Λάικα ήταν ένα αδέσποτο σκυλί της Μόσχας. Ήταν ημίαιμο ηλικίας περίπου τριών ετών και βάρους έξι κιλών. Βάσει προγραμματισμού η Λάικα θα ζούσε οκτώ με δέκα μέρες στο ταξίδι της στο διάστημα και κατά την τελευταία μέρα θα της χορηγούταν ένα δηλητήριο για ευθανασία, καθώς δεν υπήρχε κάποια μέριμνα για την επιστροφή της στη Γη. Ωστόσο το ταξίδι της δεν εξελίχθηκε ακριβώς έτσι. Αρχικά, κατά την άνοδο του πυραύλου, ο καρδιακός της ρυθμός αυξήθηκε, αλλά μετά από τρεις ώρες η σκυλίτσα ξαναβρήκε τον κανονικό της παλμό. Παρόλα αυτά κατέληξε μέσα σε μερικές ώρες λόγω υπερθέρμανσης, θερμοπληξίας και αφυδάτωσης. Αυτό το γεγονός οφείλεται σε τεχνικό σφάλμα στην κάψουλα που την μετέφερε, καθώς μετά την ένατη περιστροφή γύρω από την Γη ανέβασε θερμοκρασία που ξεπέρασε τους 40 βαθμούς Κελσίου. Παρόλα αυτά, ήταν το πρώτο πείραμα για το πώς αντιδρά ένας ζωντανός οργανισμός στην εκτόξευση και σε συνθήκες μικροβαρύτητας και αποτέλεσε την βάση για τις επόμενες επανδρωμένες διαστημικές αποστολές.

Κατερίνα Δήμα

… το ηλιοβασίλεμα στον Άρη έχει χρώμα …

… μπλε!

Όπως και στη Γη μας, όταν ο Ήλιος είναι χαμηλά στον ορίζοντα, κατά την ανατολή ή τη δύση του, παίρνει διαφορετικά χρώματα από όταν μεσουρανεί. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ακτίνες φωτός του Ήλιου διασχίζουν μεγαλύτερο κομμάτι της ατμόσφαιρας κατά την ανατολή και τη δύση και ανάλογα με τα στοιχεία που συναντούν, ορισμένα μήκη κύματος χάνονται λόγω σκέδασης ενώ κάποια άλλα παραμένουν. Αυτά τα μήκη κύματος που παραμένουν είναι αυτά τα οποία θα προσδίδουν στον ηλιακό δίσκο και το αντίστοιχο χρώμα.

Στον Άρη το ηλιοβασίλεμα είναι κάπως διαφορετικό. Καταρχάς ο ηλιακός δίσκος είναι σαφώς μικρότερος, γιατί ο Άρης είναι πιο απομακρυσμένος από τον Ήλιο. Το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο όμως είναι πως κατά το ηλιοβασίλεμα και την αυγή το χρώμα του ηλιακού δίσκου είναι μπλε! Προφανώς συμβαίνει το ίδιο φυσικό φαινόμενο και με την Γη. Καθώς εισχωρεί το ηλιακό φως στην εκάστοτε ατμόσφαιρα, ορισμένα μήκη κύματος σκεδάζονται και κάποια παραμένουν. Ωστόσο, αυτό που αλλάζει είναι το μέγεθος των σκεδαστών, κι άρα το “είδος” της σκέδασης (Rayleigh στη Γη vs Mie στον Άρη).

Έτσι στην περίπτωση της Γης, τα ατμοσφαιρικά αέρια όπως το άζωτο και το οξυγόνο, που έχουν πολύ μικρότερο μέγεθος από το μήκος κύματος των εισερχόμενων φωτονίων, η σκέδαση αφορά κυρίως τα μπλε φωτόνια (δείτε σχετική ερώτηση εδώ) με αποτέλεσμα ο Ήλιος, κατά το ηλιοβασίλεμα, να “παίρνει” ένα κόκκινο χρώμα λόγω πολλαπλών σκεδάσεων των μπλε φωτονίων. Στην περίπτωση του πλανήτη Άρη οι λεπτοί κόκκοι σκόνης που συναντά το ηλιακό φως στην ατμόσφαιρα του, με μέγεθος πιο κοντά στα μήκη κύματος των κόκκινων φωτονίων, έχει ως αποτέλεσμα να σκεδάσει σημαντικά όλα τα χρώματα εκτός του μπλε.

Γωγώ Λουκαΐδου

… ο Ερμής είναι …

… ο ταχύτερος πλανήτης του Ηλιακού μας συστήματος!

Δεν πήρε τυχαία το όνομα του ο πλανήτης Ερμής. Ο Ερμής, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία έμεινε γνωστός ως ο αγγελιοφόρος των θεών. Αντίστοιχα και ο πλανήτης Ερμής του Ηλιακού μας συστήματος θα μπορούσε κανείς να πει ότι φοράει φτερωτά σανδάλια, μιας και “τρέχει” κάνοντας μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο με ταχύτητα περίπου ίση με 172.000 χιλιόμετρα ανά ώρα. Η ταχύτητα του είναι μεγαλύτερη από αυτήν της Γης κατά 65.000 χιλιόμετρα την ώρα. Ή αλλιώς ένα έτος στον Ερμή αντιστοιχεί σε μόλις 88 γήινες μέρες! Σχεδόν κάθε 3 μήνες θα γιόρταζες τα γενέθλιά σου αν ζούσες εκεί. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι όσο γρήγορος είναι στην περιφορά του γύρω από τον Ήλιο, τόσο αργός είναι στο να κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον εαυτό του. Του παίρνει σχεδόν 59 γήινες μέρες.

Κατερίνα Δήμα

… οι αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό χρησιμοποιούν πλέον για να γράφουν …

… στυλό, παρόλο που δυσκολεύτηκαν πολύ!

Ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετώπισαν άμεσα όλοι οι αστροναύτες στις διαστημικές αποστολές τους, ήδη από την δεκαετία του 60, ήταν το γεγονός ότι δεν μπορούσαν να γράψουν με στυλό! Σε συνθήκες μικροβαρύτητας το μελάνι μέσα στο στυλό δεν έχει την δύναμη του βάρους να το ωθεί προς τα “κάτω” για να μπορέσει να εμποτιστεί στο χαρτί. Έτσι σε οποιαδήποτε σημείωση θέλανε να κάνουν, έπρεπε να χρησιμοποιήσουν μολύβι, καθώς η μολυβιά πάνω στο χαρτί χαράσσεται λόγω τριβής της μύτης του μολυβιού με το χαρτί χωρίς να εμπλακεί η βαρύτητα. Προφανώς η χρήση του μολυβιού όσο ανώδυνη και αν ακούγεται στην Γη, τόσο πιο επικίνδυνη μπορεί να είναι στο διάστημα καθώς ο γραφίτης από τον οποίο αποτελείται το μολύβι, είναι εύφλεκτο υλικό! Απάντηση στο πρόβλημα αυτό έδωσε ο Paul C. Fisher το 1967. Καινοτόμησε και έφτιαξε ένα στυλό το οποίο αντί να βασίζεται στην βαρύτητα να σπρώξει το μελάνι προς τα κάτω βασίστηκε στην δύναμη λόγω πίεσης ενός αερίου (αζώτου) που τοποθέτησε μέσα στο σωλήνα για να σπρώχνει το μελάνι προς τα κάτω.

Γωγώ Λουκαΐδου

… τα διαστημόπλοια Voyager έχουν ξεπεράσει …

… τα όρια του ηλιακού μας συστήματος!

Τα δίδυμα διαστημόπλοια Voyager 1 και 2 μεταδίδουν στην ανθρωπότητα δεδομένα και μετρήσεις από τον Γαλαξία μας. Αποδείχτηκαν πραγματικοί ταξιδιώτες και στέλνουν στη Γη, με αμείωτο ρυθμό, τις πρώτες μετρήσεις που καταγράφονται ποτέ από τον διαστρικό χώρο, με το Voyager 1 να εισέρχεται σε αυτόν στις 25 Αυγούστου 2012. Λίγα χρόνια αργότερα το ακολουθεί σε αυτό το γαλαξιακό ταξίδι το Voyager 2, στις 5 Νοεμβρίου του 2018, έχοντας διανύσει ήδη απόσταση περίπου 18 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων εντός του ηλιακού συστήματος. Πλέον το Voyager 1 απέχει από τη Γη περισσότερες από 152 AU (περίπου 22.758.324.070 km) και το Voyager 2 περισσότερες από 127 AU (περίπου 18.919.642.707.430 km). Στον ιστότοπο της NASA για τα Voyagers μπορείτε να δείτε πως απομακρύνονται από τη Γη κάθε δευτερόλεπτο!

Δήμητρα Λίγγρη

… το Spuntik1 – η πρώτη διαστημική αποστολή …

… έστελνε σήμα στο ραδιόφωνο!

Στις 4 Οκτωβρίου 1957 εκτοξεύτηκε από την πρώην Σοβιετική Ένωση ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος σε χαμηλή τροχιά γύρω από την Γη. Το όνομα του “sputnik”, που στα ρώσικα σημαίνει δορυφόρος (αλλά και σύζυγος και ταξιδιωτική συντροφιά!). Έμεινε σε τροχιά για 3 εβδομάδες μέχρι να αδειάσουν οι μπαταρίες του και συνέχισε το ταξίδι του για άλλους 2 μήνες μέχρι να καταστραφεί κατά την είσοδό του στην γήινη ατμόσφαιρα στις 25 Δεκεμβρίου 1957. Ήταν μια μεταλλική σφαίρα διαμέτρου 58 cm με 4 ράδιο-κεραίες για την αναμετάδοση ράδιο-παλμών, που ανιχνεύονταν στη Γη ακόμα και από ερασιτέχνες “ραδιο-δέκτες” . Η διάδοση των ράδιο σημάτων του μας έδωσε σημαντικές πληροφορίες για την γήινη ιονόσφαιρα.

Κατερίνα Δήμα

… ένα χιμπατζής το 1961 …

… επέστρεψε ζωντανός από ταξίδι στο διάστημα.

Ο ΗΑΜ (Holloman Aero Med) ήταν ο πρώτος χιμπατζής που έστειλε στο διάστημα η NASA στις 31 Ιανουαρίου του 1961. Ήταν ένας από 40 χιμπατζήδες της βάσης εκπαίδευσης και εκπαιδευόταν για αυτή την πτήση περίπου 3 χρόνια! Επέστρεψε ζωντανός στη Γη μετά από μια πτήση που δεν μπήκε ποτέ σε πλήρη τροχιά γύρω από τη Γη, διάρκειας 16.5 λεπτών, με τα 6.6 από αυτά σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Μετά την επιστροφή του, κάπου στον Ατλαντικό ωκεανό, εξετάστηκε από τους γιατρούς και βρέθηκε κουρασμένος και αφυδατωμένος, αλλά κατά τα άλλα περίφημα. Μετά από αυτή την περιπέτεια, συνέχισε να ζει σε ζωολογικό πάρκο όπου και πέθανε στα 25 του, στις 17 Ιανουαρίου 1983. 72 μέρες αργότερα ακολούθησε η απάντηση από τους Ρώσους με τον πρώτο αστροναύτη, τον Γιούρι Γκαγκάριν…

Δήμητρα Λίγγρη

… σε άλλα σημεία του Ηλιακού μας συστήματος, εκτός από την Γη, υπάρχουν…

… ηφαίστεια!

Οι πλανήτες του Ηλιακού μας Συστήματος είχαν πολλά ηφαίστεια στο παρελθόν. Στην Αφροδίτη και στον Άρη παρατηρείται ένα μεγάλο πλήθος ανενεργών ηφαιστείων. Ορισμένα από τα φεγγάρια του Δία, του Κρόνου και του Ποσειδώνα όμως εκρήγνυνται και σήμερα! Χαρακτηριστικό παράδειγμα όπως φαίνεται στην εικόνα είναι η Ιώ! Σύμφωνα με υπολογισμούς, η Ιώ, λόγω της ισχυρής βαρυτικής έλξης που δέχεται από τον Δία και από τους γειτονικούς σε αυτήν, έτερους δορυφόρους του, παραμορφώνεται, με αποτέλεσμα το εσωτερικό της να θερμαίνεται υπερβολικά και λάβα να εκτοξεύεται, μέσω των εκατοντάδων ηφαιστείων της, πολλά χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνειά της. Πράγματι η υπόθεση αυτή επιβεβαιώθηκε και παρατηρησιακά από τον Voyager 1 το οποίο τράβηξε την πρώτη φωτογραφία έκρηξης ηφαιστείου της Ιούς το 1979!

Κατερίνα Δήμα

… ο μοναδικός πλανήτης που θα μπορούσε να “επιπλέει” στο νερό είναι …

… ο Κρόνος!

Για να μπορέσει να επιπλεύσει ένα αντικείμενο στο νερό πρέπει να έχει πυκνότητα μικρότερη από τη δική του, που είναι 1000 κιλά ανά κυβικό μέτρο. Τέτοια πυκνότητα θα μπορούσε να αντιστοιχισθεί μόνο σε υγρό ή αέριο. Μιλώντας για πλανήτες όμως, δεν υπάρχουν υγροί, μόνο στερεοί και αέριοι πλανήτες! Οι τέσσερις αέριοι είναι ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας. Ο μοναδικός όμως από αυτούς τους 4 που έχει μικρότερη πυκνότητα και από αυτή του νερού είναι ο εντυπωσιακός πλανήτης με τα δαχτυλίδια, ο Κρόνος!

Γωγώ Λουκαΐδου

… στην σελήνη, δεν μπορείς να πιεις τον καφέ σου με …

…καλαμάκι!

Κι αυτό γιατί εκεί δεν υπάρχει αέρας, λόγω έλλειψης ατμόσφαιρας! Στην Γη η δύναμη που ασκείται λόγω της ατμοσφαιρικής πίεσης είναι αυτή που ανεβάζει τον καφέ στο στόμα μας. Αρχικά ρουφάμε τον αέρα που υπάρχει μέσα στο καλαμάκι. Έτσι η πίεση πάνω από την επιφάνεια του καφέ μέσα στο καλαμάκι είναι μικρότερη από την πίεση που επικρατεί στην επιφάνειά του και η οποία είναι ίση με την ατμοσφαιρική και ο καφές οδηγείται σιγά σιγά προς τα πάνω.

Κατερίνα Δήμα

… διάφορα μέρη του Ήλιου μας περιστρέφονται …

…με διαφορετική ταχύτητα;

Ο Ήλιος είναι μια πυρακτωμένη σφαίρα που αποτελείται από διάφορα στρώματα, τα οποία περιστρέφονται με διαφορετικές ταχύτητες. Το ίδιο συμβαίνει και στο εξωτερικό τμήμα του Ήλιου, οι πόλοι δηλαδή και ο ισημερινός του Ήλιου περιστρέφονται διαφορετικά, με τους πόλους να κινούνται πιο αργά από τον ισημερινό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται διαφορική περιστροφή, κατά το οποίο διαφορετικά μέρη ενός περιστρεφόμενου αντικειμένου κινούνται με διαφορετικές γωνιακές ταχύτητες. Αυτό παρατηρείται στην αστρονομία όταν τα αντικείμενα δεν είναι στερεά.

Γωγώ Λουκαΐδου

… η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης …

…στην πραγματικότητα φωτίζεται από τον Ήλιο απλά εμείς δεν μπορούμε να την δούμε!

Όπου και να βρίσκεστε πάνω στην Γη πρέπει να ξέρετε πως κάθε βράδυ όταν κοιτάμε τον φυσικό μας δορυφόρο, τη Σελήνη, στην πραγματικότητα βλέπουμε μόνο την μια της πλευρά. Αλλά γιατί άραγε δεν μπορούμε να δούμε την πίσω πλευρά της; Αυτό συμβαίνει διότι μετά από δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, εξαιτίας της βαρυτικής αλληλεπίδρασής της με την Γη, η Σελήνη έχει καταφέρει να συντονίσει την περιστροφή με την περιφορά της. Με άλλα λόγια, ο χρόνος που χρειάζεται η Σελήνη να περιστραφεί γύρω από τον άξονα της είναι περίπου ίσος με τον χρόνο που θέλει για να κάνει μία πλήρη περιφορά γύρω από την Γη. Αυτό βέβαια έχει ως αποτέλεσμα να κοιτάμε μόνο την μία πλευρά της Σελήνης και η άλλη να είναι στραμμένη συνεχώς στον διαπλανητικό χώρο. Το φαινόμενο αυτό έχει παρατηρηθεί και σε άλλους δορυφόρους, όπως ο Τιτάνας του Κρόνου. Παρόλα αυτά χάρη στις πολλές διαστημικές αποστολές που έχουμε στείλει στη Σελήνη έχουμε πλέον εικόνες από την “σκοτεινή” της πλευρά! Έχει περισσότερους κρατήρες σε σχέση με την όψη που βλέπουμε από τη Γη, και αυτό γιατί είναι εκτεθειμένη στο διαπλανητικό χώρο και έχει δεχθεί περισσότερες πτώσεις μετεωριτών.

Γωγώ Λουκαΐδου

… οι ολικές ηλιακές εκλείψεις …

… είναι προνόμιο μόνο των κατοίκων της Γης!

Η φανταστική φωτογραφία που βλέπεις δεν μπορεί να τραβηχτεί από κανέναν άλλον πλανήτη! Κι αυτό γιατί η σχέση Γης-Σελήνης είναι μοναδική σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες σχέσεις πλανητών-φεγγαριών τους στο ηλιακό μας σύστημα! Η μοναδικότητα αυτής της σχέσης έγκειται στο ότι η διάμετρος της Σελήνης ισούται με το 1/400οστό της διαμέτρου του Ήλιου και ταυτόχρονα η απόστασή της από την Γη ισούται με το 1/400οστό της απόστασης Γης – Ήλιου. Αυτή η τρομερή σύμπτωση έχει σαν αποτέλεσμα στο φαινόμενο της έκλειψης Ηλίου, όπου τα σώματα Ήλιος – Σελήνη – Γη βρίσκονται στην ίδια ευθεία, το μέγεθος της Σελήνης να ισούται με το μέγεθος του Ήλιου, όπως αυτά φαίνονται από την Γη! Έτσι κρύβεται ολόκληρος ο ηλιακός δίσκος από την Σελήνη και σχηματίζεται η ολική έκλειψη Ηλίου που μπορούν να παρατηρήσουν και να φωτογραφίσουν οι άνθρωποι σε όποιο σημείο του πλανήτη είναι ορατή κάθε φορά.

Κατερίνα Δήμα

… η Γη το 2020 κατέρριψε το ρεκόρ μικρότερης ημέρας …

… 28 φορές!

Η περιστροφή της Γης γύρω από τον εαυτό της γνωρίζουμε ότι κατά μέσο όρο διαρκεί 24 ώρες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι κάθε μέρα σταθερή, αλλά διαφέρει για κάποια χιλιοστά του δευτερολέπτου, εξαιτίας της αλληλεπίδρασης με τη Σελήνη, των ρευμάτων των ωκεανών, του πυρήνα της Γης και πολλών άλλων παραγόντων. Αν και τα τελευταία χρόνια η Γη επιβραδύνεται, το 2020 κατέρριψε το ρεκόρ της ταχύτερης μέρας 28 φορές! Η μικρότερη μέρα παρατηρήθηκε στις 19 Ιουλίου του 2020, που η Γη ολοκλήρωσε την περιστροφή γύρω από τον εαυτό της περίπου 1,46 χιλιοστά του δευτερολέπτου ταχύτερα από το μέσο όρο. Οι επιστήμονες αναμένουν αυτό να συνεχιστεί και το 2021, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αφαίρεση ενός εμβόλιμου δευτερολέπτου από τα ατομικά ρολόγια, που μέχρι σήμερα μόνο προσθέταμε!

Δήμητρα Λίγγρη

… οι πατημασιές των αστροναυτών του Apollo 11 στη Σελήνη …

… θα μείνουν ακόμη εκεί για τουλάχιστον μερικά εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια!

Η αποστολή Apollo 11 είναι πιθανώς και μία από τις πιο γνωστές διαστημικές επανδρωμένες αποστολές καθώς κατάφερε το τότε ακατόρθωτο. Το 1969 οι αστροναύτες Neil Armstrong και Buzz Aldrin κατάφεραν να πατήσουν στην επιφάνεια της Σελήνης. Οι πατημασιές αυτές όμως εκτιμάται πως θα μείνουν εκεί να μαρτυρούν την επίσκεψή τους για πάρα πολύ καιρό ακόμη. Η Σελήνη δε διαθέτει ατμόσφαιρα, οπότε δεν υπάρχει αέρας ή βροχή για να διαβρώσει το έδαφος και να χαλάσει αυτές τις πατημασιές.

Γωγώ Λουκαΐδου

… η μέρα στον Πλανήτη Αφροδίτη έχει πολύ μεγάλη διάρκεια και …

… αντιστοιχεί με 243 γήινες μέρες!

Η Αφροδίτη είναι ο πλανήτης που διαθέτει την μεγαλύτερη “ημέρα”, δηλαδή τη μεγαλύτερη διάρκεια περιστροφής γύρω από τον άξονα της σε σχέση με όλους τους υπόλοιπους πλανήτες του Ηλιακού συστήματος. Το αξιοπερίεργο είναι πως το “έτος” της, δηλαδή η διάρκεια περιφοράς γύρω από τον Ήλιο, είναι μικρότερη αγγίζοντας τις 226 ημέρες. Επίσης ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του πλανήτη Αφροδίτη είναι πως είναι ο μοναδικός που περιστρέφεται γύρω από τον άξονα του με φορά αντίστροφη από ότι όλοι οι υπόλοιποι πλανήτες. Άρα αν με κάποιον τρόπο υπήρχε μία διαστημική βάση στον πλανήτη αυτό θα βλέπαμε να ξημέρωνε 2 φορές μόνο μέσα στο “έτος” της Αφροδίτης και ο ήλιος θα ανέτελλε στην δύση και θα έδυε στην ανατολή!

Γωγώ Λουκαΐδου

… η Ερυθρά κηλίδα που βρίσκεται στον πλανήτη Δία δεν είναι τίποτα άλλο από …

… μία τεράστια θύελλα στην ατμόσφαιρά του!

Ο πλανήτης Δίας είναι ο πρώτος στη σειρά αέριος πλανήτης, καθώς απομακρυνόμαστε από τον Ήλιο. Πρόκειται επίσης και για τον μεγαλύτερο σε μέγεθος πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, καθώς ισοδυναμεί σε όγκο περίπου με 1300 φορές τη Γη. Η ατμόσφαιρα του πλανήτη αυτού είναι ιδιαίτερη καθώς υπάρχουν διαφορετικές διαστρωματώσεις από διάφορα αέρια και γενικά επικρατούν έντονα καιρικά φαινόμενα. Πριν από 170 χρόνια, μπορεί και παραπάνω, οι αστρονόμοι, καθώς παρατηρούσαν τον Δία, εντόπισαν μια ιδιαίτερη μορφολογική “ανωμαλία” στην επιφάνεια του, μια ερυθρά κηλίδα, η οποία είναι ορατή ακόμα και τώρα και υπολογίζεται να είναι εκεί για πολλά ακόμη. Αυτή η κηλίδα είναι ένας τεράστιος αντικυκλώνας ο οποίος έχει περίπου 1,3 φορές μεγαλύτερο μέγεθος από τη Γη!

Γωγώ Λουκαΐδου

… η Γη κατά τη διάρκεια της περιστροφικής της κίνησης γύρω από τον Ήλιο …

… περνάει μέσα από εκατοντάδες τόνους μετεωρίτες κάθε μέρα!

Το μέγεθος βέβαια των περισσοτέρων από αυτούς δεν είναι μεγαλύτερο από έναν κόκκο άμμου! Οι πλειοψηφία τους καίγεται με την είσοδό τους στα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας. “Χτυπούν” στον αέρα “κουβαλώντας” τεράστια ποσά ενέργειας, με αποτέλεσμα τα θραύσματα τους, να διαλύονται αμέσως με την επαφή. Οι λίγο μεγαλύτερου μεγέθους (αντίστοιχο με μία μπάλα του γκολφ) θερμαίνονται γρήγορα αλλά ακανόνιστα, με αποτέλεσμα να διασπώνται σε μικρότερα τμήματα πριν διαλυθούν. Τέλος οι μεγαλύτερου μεγέθους είναι αυτοί που καταφέρνουν να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης άθικτοι, έχοντας “τσουρουφλιστεί” μόνο στην επιφάνεια τους. Στο διαρκές, δισεκατομμυρίων ετών, ταξίδι της Γης γύρω από τον Ήλιο, διέλυσε στο πέρασμά της πάρα πολλά θραύσματα μετεωριτών και οι “καταστροφές” συνεχίζονται…

Κατερίνα Δήμα

… η αποστολή New Horizons πέρα από ερευνητικά όργανα κουβαλούσε και …

… τη στάχτη από την σορό του Clyde W. Tombaugh!

Η ιστορία:

Οι πλανήτες γνωστοί από την αρχαιότητα είναι αυτοί που είναι ορατοί με γυμνό μάτι στον νυχτερινό ουρανό. Πρόκειται για τους πλανήτες Ερμή, Αφροδίτη, Άρη, Δία και Κρόνο. Οι υπόλοιποι πλανήτες (Ουρανός και Ποσειδώνας) είναι αρκετά απομακρυσμένοι από τη Γη με αποτέλεσμα να είναι και πολύ αμυδροί και να μη φαίνονται χωρίς τη βοήθεια τηλεσκοπίου. Έτσι αρκετούς αιώνες μετά, ο αστρονόμος Clyde W. Tombaugh (1906-1997) ανακάλυψε τον μεγαλύτερο νάνο πλανήτη του Ηλιακού μας συστήματος, τον Πλούτωνα. Το 2015 η διαστημική αποστολή New Horizons, που είχε σκοπό να μελετήσει αυτόν τον νάνο πλανήτη, προς τιμήν του εν λόγω αστρονόμου, κουβαλούσε και τις στάχτες του και τις απελευθέρωσε όταν πλησίασε πολύ κοντά στον Πλούτωνα. Ο Πλούτωνας βέβαια δε θεωρείται ένας από τους βασικούς πλανήτες λόγω του μικρού του μεγέθους. Για να έχετε μία αίσθηση μεγέθους ο Πλούτωνας είναι μικρότερος από το δικό μας φεγγάρι, τη Σελήνη!

Γωγώ Λουκαΐδου

… στον δορυφόρο του Κρόνου, τον Τιτάνα, υπάρχουν λίμνες και ποτάμια από …

… υδρογονάνθρακες!

Ο Τιτάνας είναι ο μεγαλύτερος δορυφόρος του πλανήτη Κρόνου και δεύτερος μεγαλύτερος σε μέγεθος σε όλο το Ηλιακό μας σύστημα! Ανακαλύφθηκε με τη βοήθεια τηλεσκοπίου το 1655 από τον Ολλανδό αστρονόμο Christiaan Huygens. Το 2004 η διαστημική αποστολή Cassini, που είχε σκοπό να μελετήσει τον πλανήτη Κρόνο και τους δακτυλίους του, διέθετε και μία επιπλέον διαστημοσυσκευή ονόματι Huygens (προς τιμήν του ομώνυμου αστρονόμου), η οποία προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια του δορυφόρου. Εκεί επιβεβαίωσε πως ο Τιτάνας είναι ιδιαίτερα ξεχωριστός γιατί έχει ατμόσφαιρα αρκετά πυκνή και διαθέτει λίμνες και ρυάκια από υδρογονάνθρακες (κυρίως μεθάνιο και αιθάνιο) στους πόλους του, που πέρα από το νερό είναι ένα κύριο συστατικό για την ύπαρξη και διατήρηση ζωής!

Γωγώ Λουκαΐδου

… σε πολλές ταινίες επιστημονικής φαντασίας που μιλούν για το διάστημα κάνουν ένα βασικό λάθος …

…. και αυτό είναι ότι δεν υπάρχει ήχος στο διάστημα!

Στο διάστημα επικρατεί το σχεδόν απόλυτο κενό. Καθώς λοιπόν ο ήχος είναι ένα κύμα, για να διαδοθεί χρειάζεται ένα μέσο! Ο ήχος που ξέρουμε, διαδίδεται στην καθημερινή μας ζωή μέσω των μορίων της ατμόσφαιρας, δημιουργώντας πυκνώματα και αραιώματα ή αλλιώς τα ηχητικά κύματα. Όταν φύγουμε εκτός της γήινης ατμόσφαιρας τότε δεν έχουμε ένα μέσο που να μπορεί να διαδώσει ένα ηχητικό κύμα. Έτσι αν υποθετικά ένας αστροναύτης στο διάστημα έπαιζε μία κιθάρα δε θα μπορούσε ποτέ να ακούσει τη μελωδία της! Σκεφτείτε λοιπόν πόσες ταινίες επιστημονικής φαντασίας έχετε δει και έχουν παραβιάσει αυτόν τον πολύ βασικό κανόνα: της απόλυτης “ησυχίας”!

Γωγώ Λουκαΐδου

… από την ανακάλυψη του ο πλανήτης Ποσειδώνας έχει ολοκληρώσει …

… μία μονάχα περιφορά γύρω από τον Ήλιο!

Ο πλανήτης αυτός είναι ο τελευταίος σε σειρά του Ηλιακού μας συστήματος και παρατηρήθηκε πρώτη φορά με τη βοήθεια τηλεσκοπίου το 1846. Χρειάζεται κοντά 165 χρόνια για να ολοκληρώσει έναν πλήρη κύκλο γύρω από τον Ήλιο και το 2011 ολοκλήρωσε την πρώτη περιφορά από την ανακάλυψη του!

Γωγώ Λουκαΐδου

… το 1859 οι τηλέγραφοι λάμβαναν μηνύματα που κανείς δεν είχε στείλει …

… λόγω μίας μεγάλης ηλιακής καταιγίδας!

Κατά τη διάρκεια μίας από τις μεγαλύτερες γεωμαγνητικές καταιγίδες το 1859, τα συστήματα επικοινωνίας εκείνης της εποχής (οι τηλέγραφοι) καταστράφηκαν. Τα ενεργητικά σωματίδια προερχόμενα από μια στεμματική εκτίναξη μάζας του Ηλίου, διαπέρασαν με ορμή τη μαγνητόσφαιρα της Γης με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν μεγάλα επαγωγικά ρεύματα. Έτσι οι χειριστές των τηλέγραφων πάθαιναν ηλεκτροσόκ, τα καλώδια των τηλεγράφων πετάγανε σπίθες και ακατανόητα μηνύματα λαμβάνονταν παρόλο που το σύστημα επικοινωνίας βρισκόταν εκτός λειτουργίας!

Γωγώ Λουκαΐδου

… έχει υπάρξει και σέλας στην Ελλάδα …

… με το πιο πρόσφατο να είναι το 2003!

Το σέλας πρόκειται για ένα εντυπωσιακό φαινόμενο κατά το οποίο σωματίδια υψηλών ενεργειών που προέρχονται από τον Ήλιο μας, εισχωρούν στη γήινη ατμόσφαιρα αλληλεπιδρώντας με στοιχεία όπως το οξυγόνο, το άζωτο και το κρυπτόν. Κατά την αποδιέγερση τους αυτά εκπέμπουν φωτόνια τα οποία δίνουν αυτά τα χαρακτηριστικά χρώματα του σέλαος, όπως το πράσινο, το ροζ και το κόκκινο. Παρόλα αυτά, είναι σπάνιο φαινόμενο να παρατηρήσουμε σέλας από το γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας, όταν το φαινόμενο αυτό είναι συνηθισμένο στα γεωγραφικά πλάτη που βρίσκονται στους μαγνητικούς πόλους της Γης. Τα μέρη αυτά είναι στο βόρειο ημισφαίριο κοντά στη Γροιλανδία και στο νότιο ημισφαίριο κοντά στην Ανταρκτική. Το φαινόμενο αυτό εκτείνεται ως 10 μοίρες μακριά από αυτές τις τοποθεσίες. Το ότι έφτασε σε χαμηλότερα πλάτη οφείλεται στο γεγονός ότι η ηλιακή καταιγίδα ήταν πολύ ισχυρή, με αποτέλεσμα οι μαγνητικές γραμμές να καμπυλωθούν και να επιτρέψουν στα σωματίδια να εισχωρήσουν σε περιοχές “απαγορευμένες” εν γένει.

Γωγώ Λουκαΐδου