Νοέμβριος

• 7 Νοέμβρη 1867 – Γέννηση Marie Curie
• 14 Νοεμβρίου 1680 – Ανακάλυψη του πρώτου κομήτη με τηλεσκόπιο
• 15 Νοεμβρίου 1738 – Γέννηση William Herschel
• 20 Νοεμβρίου 1889 – Γέννηση Edwin Hubble
• 20 Νοεμβρίου 1998 – Εκτόξευση του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού

Στις 7 Νοεμβρίου 1867 γεννιέται η Marie Skłodowska Curie!

Στις 7 Νοέμβρη του 1867 γεννιέται η, πρωτοπόρος στην έρευνα για την ραδιενέργεια και για την ανακάλυψη του ραδίου, Marie Skłodowska Curie.

H Marie Curie γεννήθηκε στη Βαρσοβία της Πολωνίας. Από μικρή ηλικία έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ευφυΐα στον κλάδο των μαθηματικών και των φυσικών επιστημών. Αυτό την οδήγησε στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Φυσική και Μαθηματικά.

Η Curie έχει πολλές “πρωτιές”. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έλαβε διδακτορικό δίπλωμα από Γαλλικό Πανεπιστήμιο και η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Όχι μόνο είναι η πρώτη γυναίκα που έλαβε το Νόμπελ Φυσικής (1903) αλλά και ο πρώτος άνθρωπος που έλαβε 2 βραβεία Νόμπελ μιας και βραβεύτηκε με το βραβείο Νόμπελ Χημείας το 1911.

Fun facts:

– Τα βραβεία Νόμπελ ήταν οικογενειακή υπόθεση! H Marie μαζί με τον σύζυγό της Pierre έλαβαν το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1903. Το 1925 η κόρη τους Irène έλαβε το διδακτορικό της δίπλωμα και ακολούθησε τη μητέρα της στην ερευνά για τη ραδιενέργεια. Μερικά χρόνια αργότερα, η Irène μαζί με τον σύζυγό της έλαβαν το βραβείο Νόμπελ στη Χημεία για τις ανακαλύψεις πάνω στη δημιουργία νέων ραδιενεργών χημικών στοιχείων.

– Προς τιμήν της, ένα στοιχείο στον περιοδικό πίνακα πήρε το όνομα της. Πρόκειται για το κιούριο το οποίο είναι ραδιενεργό μέταλλο με ατομικό αριθμό (αριθμό πρωτονίων) 96 και ατομικό βάρος 247.

Στις 14 Νοεμβρίου 1680 ανακαλύπτεται ο Μέγας Κομήτης του 1680 (the Great Comet of 1680) από το Γερμανό αστρονόμο Gottfried Kirch στο Coburg!

Ποιος ήταν ο πρώτος κομήτης που ανακαλύφθηκε με τηλεσκόπιο;

Ο Μέγας Κομήτης του 1680 (the Great Comet of 1680), ή αλλιώς ο κομήτης του Kirch ή ο κομήτης του Νεύτωνα ή πιο απλά C/1680 V1!

Η ανακάλυψη έγινε στις 14 Νοεμβρίου του 1680 από τον Γερμανό αστρονόμο Gottfried Kirch στο Coburg. Ήταν ένας από τους πιο λαμπρούς κομήτες του 17ου αιώνα, ενώ καθώς πλησίαζε προς τον Ήλιο κατέστη ορατός ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ έγινε και ιδιαίτερα γνωστός για την εντυπωσιακά μακριά ουρά του. Τον παρατήρησαν μέχρι τις 19 Μαρτίου του 1681. 

Τον Φεβρουάριο του 2019, ο συγκεκριμένος κομήτης ήταν ήδη 257 αστρονομικές μονάδες μακριά από τον Ήλιο (38 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα, μια αστρονομική μονάδα είναι η απόσταση Γης-Ήλιου). Η τροχιά του κομήτη του 1680 ταιριάζει σε μια παραβολή, όπως παρουσιάστηκε στο Principia του Ισαάκ Νεύτωνα. 

Η καταγραφή του κομήτη:

Ενώ ο κομήτης Kirch του 1680-1681 ανακαλύφθηκε από – και στη συνέχεια ονομάστηκε – από τον Gottfried Kirch, τα εύσημα πρέπει επίσης να αποδοθούν στον Eusebio Kino, τον Ισπανό Ιησουίτη ιερέα που κατέγραψε/χάραξε την πορεία του κομήτη. Κατά τη διάρκεια της καθυστερημένης αναχώρησής του για το Μεξικό, ο Kino άρχισε τις παρατηρήσεις του κομήτη στο Cádiz της Ισπανίας, στα τέλη του 1680. Με την άφιξή του στην Πόλη του Μεξικού, δημοσίευσε στην Exposisión astronómica de el cometa τα ευρήματά του. Το άρθρο του Kino στην Exposisión astronómica είναι από τις πρώτες επιστημονικές πραγματείες που δημοσιεύθηκαν από έναν Ευρωπαίο στον Νέο Κόσμο.

Ο Νεύτωνας και ο Μέγας Κομήτης:

Ο Ισαάκ Νεύτων χρησιμοποίησε τον κομήτη για να δοκιμάσει και να επαληθεύσει τους νόμους του Κέπλερ. Ο John Flamsteed ήταν ο πρώτος που πρότεινε ότι οι δύο φωτεινοί κομήτες του 1680-1681 (στην αρχή είχαν καταγραφές δύο αντικειμένων) ήταν ο ίδιος κομήτης, και όχι ένας που ταξίδευε προς τον Ήλιο και ένας που απομακρυνόταν από αυτόν, υπόθεση που αρχικά ο Νεύτωνας αμφισβήτησε. Ο Νεύτων άλλαξε αργότερα γνώμη και στη συνέχεια, με τη βοήθεια του Edmond Halley, άρπαξε μερικά από τα δεδομένα του Flamsteed για να επαληθεύσει πράγματι ότι αυτό συνέβαινε χωρίς να δώσει την απαραίτητη αναφορά στον Flamsteed.

Και μία ακόμη ιστορία για την παρατήρηση του κομήτη:

Ο Basil Ringrose, που υπηρετούσε υπό τον καπετάνιο Bartholomew Sharpe, έκανε την ακόλουθη παρατήρηση λίγο πριν κάνει επιδρομή στο ισπανικό λιμάνι Coquimbo της Χιλής:

“Παρασκευή, 19 Νοεμβρίου 1680. Σήμερα το πρωί, περίπου μια ώρα πριν από το ξημέρωμα παρατηρήσαμε έναν κομήτη να εμφανίζεται σε μια μοίρα Βόρεια  από το λαμπρότερο αστέρι του αστερισμού του Ζυγού. Το σώμα του φαινόταν θαμπό, και η ουρά του επεκτεινόταν κατά 18 ή 20 μοίρες σε μήκος, με ανοιχτό χρώμα και στραμμένη απευθείας Βόρειο-Βόρειο-Δυτικά. Στη συνέχεια, οι κρατούμενοι μας ανέφεραν ότι οι Ισπανοί είχαν παρατηρήσει αντίστοιχα περίεργες εικόνες στον ουρανό, τόσο από τη Λίμα, την πρωτεύουσα του Περού, το Γκουαγιακίλ, καθώς και άλλα μέρη, από τη στιγμή που φτάσαμε στις Νότιες Θάλασσες.”

Στις 15 Νοεμβρίου 1738 γεννήθηκε ο William Frederick Herschel, στο Αννόβερο της Γερμανίας!

Γιατί μας ενδιαφέρει: Ανακάλυψε τον πλανήτη Ουρανό και την υπέρυθρη ακτινοβολία.

Ξεκίνησε την καριέρα του ως μουσικός: Ο William Herschel κατέφυγε ως πρόσφυγας στην Αγγλία το 1757 για να γλιτώσει τον επταετή πόλεμο. Ήταν μόλις 19 ετών και είχε ακολουθήσει στα χνάρια του πατέρα του ως ομποΐστας στο στρατιωτικό συγκρότημα του Αννόβερου. Στην Αγγλία εργάστηκε ως μουσικός και συνθέτης μέχρι το 1781 όταν και αποφάσισε να ασχοληθεί εξ ολοκλήρου με την αστρονομία και την κατασκευή φακών και τηλεσκοπίων. Κατά της διάρκεια της μουσικής του καριέρας συνέθεσε περί τα 200 μουσικά έργα για διάφορα όργανα, όπως το όμποε, τσέλο, τσέμπαλο και άλλα. 

Η καριέρα του ως Αστρονόμος: Ως ανήσυχο πνεύμα, ασχολήθηκε με τη θεωρία της μουσικής και όταν μελέτησε την Αρμονία του Ρόμπερτ Σμιθ ανακάλυψε επίσης το Ένα ολοκληρωμένο σύστημα οπτικής του ίδιου συγγραφέα. Αυτό το τελευταίο τον μύησε στον κόσμο των τηλεσκοπίων και της αστρονομίας. Ξεκίνησε με τη μελέτη των διπλών αστέρων, ανακαλύπτοντας ότι συναντώνται πολύ πιο συχνά από ότι θεωρούσαν τότε. Σύντομα, τα τηλεσκόπια της εποχής δεν ικανοποιούσαν τις τεχνικές του ανάγκες για παρατηρήσεις σωμάτων πέρα από τον ήλιο, τη Σελήνη και τους γνωστούς μέχρι τότε πλανήτες. Έτσι από το 1774 ξεκίνησε να παράγει τους δικούς του καθρέφτες και προσοφθάλμια με τη βοήθεια συγγενών του. Ήταν αυτό το πρώτο τηλεσκόπιο που έφτιαξε με το οποίο παρατήρησε κατά τη διάρκεια της 3ης επισκόπησης του νυχτερινού ουρανού τον πλανήτη Ουρανό (τον οποίο ονόμασε ‘Georgium sidus’, το αστέρι του Γεωργίου, τότε βασιλιά της Αγγλίας). Ήταν ο πρώτος πλανήτης που ανακαλύφθηκε από την αρχαιότητα και τον έκανε διάσημο εν μια νυκτί. Παρατήρησε επίσης για πρώτη φορά τους δορυφόρους Τιτάνια και Ομπερόν του Ουρανού και Εγκέλαδος και Μίμας του Κρόνου. 

Υπέρυθρη Ακτινοβολία: Πειραματιζόμενος με διάφορα φίλτρα για να παρατηρήσει τον ήλιο ανακάλυψε ότι τα διαφορετικά χρώματα παρήγαγαν διαφορετικές ποσότητες θερμότητας. Χρησιμοποιώντας ένα πρίσμα και θερμόμετρο μέτρησε τις θερμοκρασίες που αντιστοιχούσαν σε κάθε χρώμα φωτός και πήρε μέτρηση και πέρα από το κόκκινο φως, μένοντας έκπληκτος όταν βρήκε ότι το θερμόμετρο έδινε μέτρηση ενός βαθμού υψηλότερη από ότι στο κόκκινο. Θεώρησε τότε ότι υπάρχει μια αόρατη μορφή φωτός πέραν του κόκκινου, η υπέρυθρη. 

Carolina Herschel: Από το 1772 και έπειτα συνεργάστηκε στενά με την αδερφή του, η οποία τον βοηθούσε στο γυάλισμα των καθρεπτών καθώς και στη σύνταξη των αστρονομικών καταλόγων που κατάρτισε. Η ίδια έκανε πολλές παρατηρήσεις και ανακαλύψεις αυτόνομα χρησιμοποιώντας ένα τηλεσκόπιο που της δώρισε ο αδερφός της. Έγινε η πρώτη γυναίκα που έλαβε μισθό από το αγγλικό στέμμα και άρα η πρώτη γυναίκα που απέκτησε  δημόσια θέση στην Αγγλία και η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που πληρώθηκε  εργαζόμενη ως αστρονόμος. 

Τηλεσκόπια: Ο Herschel κατασκεύασε πάνω από τους 400 καθρέπτες για τηλεσκόπια, διαφόρων διαστάσεων, και πούλησε τουλάχιστον 60 τηλεσκόπια. Το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που έφτιαξε ήταν διαμέτρου 1,26 μέτρων και εστιακής απόστασης 12 μέτρων, για το οποίο έλαβε βασιλική χρηματοδότηση. Ήταν με αυτό το τηλεσκόπιο που ανακάλυψε τον Μίμα και τον Εγκέλαδο. 

Έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (Royal Astronomical Society) το 1820.

Πέθανε τον Αύγουστο του 1822, αφήνοντας μια τεράστια παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. 

The Herschel Space Observatory: η Ευρωπαϊκή Διαστημική Εταιρεία (ESA) ονόμασε το υπέρυθρο διαστημικό τηλεσκόπιο προς τιμήν του. 

Μουσείο: Herschel Astronomical Museum, 19 New King Street in Bath, Somerset, UK.

Στις 20 Νοεμβρίου 1889 γεννιέται ο Edwin Hubble, ένας από τους διασημότερους αστρονόμους του 20ού αιώνα!

Παρόλα αυτά, η πορεία του ήταν μακρά από γραμμική. Ενώ πήρε πτυχίο φυσικής το 1910 από το πανεπιστήμιο του Σικάγο, έκανε “στροφή”  σπουδάζοντας νομική και Ισπανικά στην Οξφόρδη. Επέστρεψε στην Αμερική με σκοπό να πάρει το δίπλωμα δικηγόρου και να εξασκήσει το επάγγελμα, ωστόσο παρόλο που πέτυχε στις εξετάσεις, στράφηκε τελικά στην Αστρονομία στην οποία και πήρε το διδακτορικό του το 1917!

Κι όμως, οι “περιπέτειες” του δεν τελειώνουν εδώ! Λίγες μέρες αφού υπερασπίστηκε επιτυχώς το διδακτορικό του, και έγινε επίσημα Dr., οι Η.Π.Α. εισέρχονται στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο και ο Hubble πάει εθελοντής να πολεμήσει στη Γαλλία. Ευτυχώς γι’αυτόν, η αποστολή είχε αίσιο τέλος, αφού ο πόλεμος έληξε πριν προλάβει να σταλεί σε κάποιο πεδίο μάχης.

Πίσω στην Αμερική, ξεκινάει πλέον τις αστρονομικές του παρατηρήσεις, στο Mount Wilson Observatory, ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στον κόσμο. Παρατηρήσεις που θα άλλαζαν την εικόνα μας για το Σύμπαν!

Οι παρατηρήσεις του για τον γαλαξία της Ανδρομέδας, έδωσαν την απάντηση στο δίλημμα που ταλάνιζε τους αστροφυσικούς της περιόδου: είναι όλο το Σύμπαν ο Γαλαξίας μας ή υπάρχουν αστρονομικά αντικείμενα έξω από αυτόν; Και ο Hubble απέδειξε το δεύτερο μιας και βρήκε ότι η απόσταση του γαλαξία της Ανδρομέδας ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη από τις διαστάσεις του Γαλαξία μας, άρα αποτελούσε ξεχωριστό αντικείμενο, ξεκινώντας έτσι την έρευνα πολλών περισσότερων γαλαξιών.

Μελετώντας μια σειρά από γαλαξίες, κατάφερε να υπολογίσει τις αποστάσεις τους, βρίσκοντας ότι είναι πολύ μεγαλύτερες από τις εκτιμώμενες διαστάσεις του Γαλαξία μας. Την ίδια στιγμή προτείνει τη μορφολογική τους ταξινόμηση (δείτε Εικόνα 4), που λίγο-πολύ ισχύει μέχρι τις μέρες μας (Hubble 1925, 1926).

Η μεγαλύτερη, μάλλον, ανακάλυψη του έρχεται λίγα χρόνια αργότερα, το 1929, όταν χρησιμοποιώντας δεδομένα για τις ταχύτητες μιας ομάδας γαλαξιών (προερχόμενα κυρίως από τον Vesto Slipher) σε συνδυασμό με τις δικές του παρατηρήσεις για τις αποστάσεις τους, έδειξε ότι όσο μακρύτερα είναι ένας γαλαξίας, τόσο πιο γρήγορα απομακρύνεται από εμάς. Η καθιερωμένη ερμηνεία σήμερα δεν είναι καμία άλλη από τη διαστολή του Σύμπαντος!

Fun Facts:

• Ο “πρόγονος” του JWST, το Hubble Space Telescope, έχει πάρει το όνομα του προς τιμήν του.
• Μέχρι και το θάνατο του, ο Hubble παρέμεινε αγνωστικιστής όσον αφορά τη διαστολή του Σύμπαντος. Ενώ πίστευε στα αποτελέσματα του, δεν έπαιρνε θέση για την φυσική ερμηνεία τους.
• Οι παρατηρήσεις του για τον γαλαξία της Ανδρομέδας, δημοσιεύτηκαν πρώτα στους New York Times το 1924, και σε επιστημονικό περιοδικό 5 (!!!) χρόνια αργότερα.
• Η τιμή της σταθεράς του Hubble, η σταθερά αναλογίας μεταξύ αποστάσεων και ταχυτήτων των γαλαξιών, προβληματίζει ιδιαίτερα τους φυσικούς τα τελευταία χρόνια, με διαφορετικές ομάδες και μεθόδους να δίνουν διαφορετικά αποτελέσματα. Τι συμβαίνει; Διαβάστε περισσότερα εδώ. 

Στις 20 Νοεμβρίου 1998 ξεκίνησε η συναρμολόγηση στο διάστημα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS)!

Ο σταθμός στις μέρες μας συνεχώς επεκτείνεται, με καινούργια κομμάτια να προστίθενται σε αυτόν σαν να συμπληρώνεται ένα παζλ. Αλλά κάθε παζλ χρειάζεται ένα αρχικό κομμάτι, και το 1998 αυτό ήταν η Ζάρυα («Αυγή» στα Ρώσικα), που εκτοξεύτηκε  από το Καζακστάν, σε έναν πύραυλο Proton-K.

Αρχικά σχεδιασμένο για τον προηγούμενο Ρωσικό διαστημικό σταθμό, Μιρ, η Ζάρυα παρείχε την αρχική λειτουργικότητα πλοήγησης, προώθησης, παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, και αποθηκευτικού χώρου που θα χρειάζονταν για τις επόμενες επεκτάσεις. Για δύο εβδομάδες, μέχρι την προσθήκη του πρώτου Αμερικανικού τμήματος, του Unity, η Ζάρυα ήταν ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός.