Γιατί βλέπουμε τη Σελήνη και την ημέρα;

Από μικρή ηλικία έχουμε μάθει να κάνουμε ορισμένους συνειρμούς. Ο ήλιος φαίνεται τη μέρα και το φεγγάρι τη νύχτα. Θα σας έχει τύχει, όμως, κάποιες φορές να έχετε κοιτάξει τον ουρανό ενώ είναι μέρα και να είδατε εκεί τη Σελήνη. Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό;

Εικόνα 1: Οι φάσεις της Σελήνης σε σχέση με τον προσανατολισμό της ως προς τον Ήλιο και η φωτεινότητα του ουρανού όταν συνήθως η Σελήνη φαίνεται σε αυτόν. Image credit: Σταύρος Δημητρακούδης.

Η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη με περίοδο τεσσάρων εβδομάδων (περίπου), οπότε άλλοτε είναι στον ουρανό μας την ημέρα και άλλοτε τη νύχτα. Αλλά όταν είναι μέρα είναι δύσκολο να τη δούμε για δύο λόγους. Πρώτον, ο ουρανός την ημέρα είναι φωτεινός, οπότε η Σελήνη δύσκολα θα κάνει αρκετή αντίθεση με αυτόν, εκτός αν είναι κοντά στο σούρουπο ή στην αυγή. Δεύτερον, για να είναι η Σελήνη ψηλά στον ουρανό κατά τη διάρκεια της ημέρας θα πρέπει να φαίνεται μικρό και το κομμάτι της που βλέπουμε φωτισμένο, οπότε είναι ακόμα λιγότερο λαμπερό σε σχέση με τον ουρανό.

Η Εικόνα 1 δείχνει αυτά τα δύο φαινόμενα. Η Σελήνη είναι φωτεινότερη όταν είναι πανσέληνος, αλλά για να συμβαίνει αυτό, πρέπει να είναι στην απέναντι πλευρά της Γης από τον Ήλιο. Αυτό σημαίνει ότι η πανσέληνος ανατέλλει μόλις ο Ήλιος δύει και δύει όταν εκείνος ανατέλλει. Ταυτίζεται με τη νύχτα. Όσο απομακρυνόμαστε, σαν φάση, από την πανσέληνο η Σελήνη ανατέλλει όλο και νωρίτερα ή δύει όλο και αργότερα. Αρχίζει, έτσι, να φαίνεται στον ημερήσιο ουρανό, αλλά ταυτόχρονα το τμήμα της που βλέπουμε φωτισμένο γίνεται όλο και μικρότερο. Στη νέα Σελήνη βρίσκεται στον ουρανό μας μόνο την ημέρα, αλλά ταυτόχρονα ο Ήλιος φωτίζει μόνο το πίσω μέρος της, οπότε δεν τη βλέπουμε καθόλου – εκτός αν περάσει ακριβώς μπροστά από τον Ήλιο και έτσι προκαλέσει έκλειψη ηλίου. Τότε βλέπουμε τη Σελήνη την ημέρα, αλλά δεν βλέπουμε τον Ήλιο!