Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS, από την αγγλική ονομασία International Space Station), είναι μια συνεργασία των πέντε διαστημικών υπηρεσιών: ΗΠΑ, Ρωσία, Ιαπωνία, Ευρώπη και Καναδά. Στον ISS γίνονται μια σειρά από επιστημονικά πειράματα, ενώ η μέση απόσταση της τροχιάς του από την επιφάνεια της Γης είναι 400 km. Αυτό τον κάνει εύκολα παρατηρήσιμο από τη Γη και μάλιστα υπάρχει ειδική ιστοσελίδα αφιερωμένη σε αυτό!

Θα μπορούσαμε όμως να δούμε τον διαστημικό σταθμό αν βρισκόμασταν στη Σελήνη (στην πλευρά που “κοιτάζει” προς τη Γη);

Αρχικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, πως με το μάτι είναι αδύνατο να παρατηρηθεί ο ISS από την Σελήνη. Αν είχαμε όμως τηλεσκόπια εγκατεστημένα στην Σελήνη, πάλι η απάντηση θα ήταν μάλλον αρνητική και αυτό οφείλεται στην πολύ μικρή διακριτική ικανότητα.

Ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά – αρχικά, γιατί μπορούμε να δούμε τον διαστημικό σταθμό από τη Γη; Γιατί, πολύ απλά, είναι αρκετά κοντά. Να τονίσουμε επίσης εδώ, ότι ο διαστημικός σταθμός φωτίζεται από τον Ήλιο και αντανακλά το φως του, το οποίο εμείς βλέπουμε, οπότε ένας άλλος αναγκαίος όρος είναι η σχετική θέση Γης-Ήλιου-ISS (για αυτό και την ημέρα είναι αδύνατον να δούμε τον ISS, με εξαίρεση την περίπτωση διάβασης του από τον Ήλιο όπου θα μπορούμε να διακρίνουμε τη σκιά του).

Ας πάμε τώρα στη Σελήνη.

Η απόσταση Γης-Σελήνης είναι περίπου 384.400 km, οπότε η απόσταση Σελήνης-ISS είναι περίπου 384.000 km. Κατευθείαν βλέπουμε ότι η απόσταση από τη Σελήνη είναι τεράστια σε σχέση με την απόσταση του από τη Γη – θυμηθείτε, ήταν “απλώς” 400 km.

Αν θεωρήσουμε πως το μήκος του διαστημικού σταθμού είναι περίπου 80 μέτρα σημαίνει ότι ενώ ο ISS έχει γωνιακό μέγεθος στον ουρανό περίπου το 1/100 της μοίρας (ή αλλιώς 47 δευτερόλεπτα της μοίρας) για έναν παρατηρητή στη Γη, για έναν παρατηρητή στη Σελήνη θα έχει μέγεθος 1/100.000 της μοίρας (0,04 δευτερόλεπτα της μοίρας).

Το κάθε τηλεσκόπιο που συμμετέχει στο Very Large Telescope Array (VLT), ένα σύστημα τεσσάρων από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στη Γη με διάμετρο λίγο πάνω από 8 μέτρα, έχει τη δυνατότητα να παρατηρήσει αντικείμενα στον ουρανό με γωνιακή διάμετρο 0,05 δευτερόλεπτα της μοίρας. Το γεγονός αυτό κάνει τον ISS μη παρατηρήσιμο από τη Σελήνη ακόμα και αν είχαμε εγκαταστήσει ένα τέτοιο τηλεσκόπιο εκεί. Μόνο στην περίπτωση που εγκαθιστούσαμε στη Σελήνη και τα τέσσερα τηλεσκόπια μαζί, ως συστοιχία δηλαδή, θα μπορούσε το αντίστοιχο “VLT” να έχει διακριτική ικανότητα 0,002 δευτερόλεπτα της μοίρας, που θα οδηγούσε σε επιτυχή παρατήρηση του διαστημικού σταθμού.

Βέβαια, αν είχαμε όντως καταφέρει να εγκαταστήσουμε το VLT στη Σελήνη μπορεί να φτάναμε και σε ακόμα καλύτερη διακριτική ικανότητα. Αυτό θα συνέβαινε γιατί η Σελήνη δεν έχει ατμόσφαιρα, και έτσι δε θα χρειαζόντουσαν όλες οι πολύπλοκες τεχνολογίες προσαρμοστικής οπτικής για τις ατμοσφαιρικές διαταραχές που έχει το VLT στη Γη.

Τέλος, στην περίπτωση της Σελήνης, η σχετική θέση Σελήνης-ISS-Γης-Ηλίου θα πρέπει να είναι πολύ συγκεκριμένη. Δηλαδή να είναι τέτοια που να επιτρέψει το φως του Ήλιου να φωτίζει τον σταθμό με τρόπο που να τον κάνει ορατό από τον δορυφόρο μας. Η θέση που θα ήταν ευνοϊκή για την παρατήρηση του ISS, θα ήταν η φάση της Νέας Σελήνης (δηλαδή όταν η Σελήνη είναι ανάμεσα στη γη και τον Ήλιο). Εκεί η ορατή πλευρά της Σελήνης θα είναι σκοτεινή και θα κοιτά την Γη και τον ISS που θα φωτίζονται με το φως του Ήλιου.

Συμπερασματικά, η παρατήρηση του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού από τη Σελήνη μοιάζει μάλλον αδύνατη. Τουλάχιστον, για έναν παρατηρητή με σχετικά απλά μέσα!

Συγγραφείς: Βασίλης Μισιρλής, Γωγώ Λουκαΐδου & Μάριος Καλομενόπουλος