Δείκτες SPF και UV – Μέρος Β

“Από ποιες ακτινοβολίες μας προστατεύουν τα αντηλιακά; Τι είναι ο δείκτης SPF;”

Μπορείτε να βρείτε το πρώτο μέρος εδώ.

Θα μιλήσουμε για τους δύο δείκτες που καθορίζουν τα όρια της ασφαλούς έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία. Ο πρώτος, ο SPF, αναγράφεται σαν δείκτης στα αντηλιακά προϊόντα και ο δεύτερος, ο UV, μπορεί να μας ενημερώνει ημερησίως, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, για την επικινδυνότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας. Μπορούμε να τον παρακολουθούμε διαδικτυακά ή να κατεβάσουμε αντίστοιχη εφαρμογή στο κινητό μας.

Ο δείκτης SPF είναι το αποτέλεσμα εφαρμογής μιας μαθηματικής σχέσης*. Θα προσπαθήσουμε να τον εξηγήσουμε με απλά λόγια. Έστω ότι φτάνουν στο δέρμα μας 100 φωτόνια [5] επικίνδυνης υπεριώδους ακτινοβολίας (UVB) και ότι έχουμε σωστή και πλήρη δερματική κάλυψη με αντηλιακό με δείκτη 50. Διαιρούμε τα 100 φωτόνια με το δείκτη 50 και το αποτέλεσμα είναι 2. Αυτό σημαίνει ότι από τα 100 φωτόνια που θα “χτυπούσαν” το δέρμα μας, αν δεν είχαμε αντηλιακό, μόνο δύο καταφέρνουν(!) και το “προσβάλλουν” με τη χρήση κρέμας του συγκεκριμένου αντηλιακού δείκτη. Τα υπόλοιπα 98 “μπλοκάρονται” (κυρίως απορροφώνται) από την αντηλιακή κρέμα. Αυτό μεταφράζεται ως 98% απόδοση/προστασία του αντηλιακού. Με όμοιο τρόπο το SPF 15 μπλοκάρει (περίπου) το 93% της UVB (απόδοση 93%), το SPF 30 μπλοκάρει (περίπου) το 97% της UVB κ.ο.κ. (Εικόνα 1). Βλέπουμε, μόνο 1% διαφορά μεταξύ του δείκτη 30 και 50 (!).

Με όμοιο τρόπο ορίζεται ο δείκτης UPF για τα υφάσματα [1]. Και οι δύο δείκτες μετρούν την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Υπάρχουν, όμως, και δύο διαφορές. Η πρώτη είναι ότι ο UPF αναφέρεται σε προστασία και από τα δύο είδη UVA και UVB, ενώ ο SPF μόνο στη UVB (υπάρχουν και αντηλιακά “ευρέως φάσματος” που προστατεύουν και από UVA). Η δεύτερη και πιο βασική είναι πως για ευκολότερη κατανόηση, οι δείκτες SPF στα αντηλιακά έχουν μεταφραστεί σε χρονικά ασφαλή έκθεση στον Ήλιο. Ας θεωρήσουμε, για παράδειγμα, ότι σε μία φυσιολογική ώρα της ημέρας χωρίς νεφοκάλυψη το κοκκίνισμα του δέρματος, χωρίς αντηλιακό, γίνεται σε 10 λεπτά. Τότε ο δείκτης SPF 15 μεταφράζεται σε 150 λεπτά ασφαλούς έκθεσης, ο δείκτης SPF 30 μεταφράζεται σε 300 λεπτά ασφαλούς έκθεσης κ.ο.κ. Αυτό είναι αρκετά παραπλανητικό και θα το συζητήσουμε στην προσεχή μας ανάλυση! Ο UPF, δεν αντιστοιχεί σε χρονική έκθεση αλλά μόνο στην επί τοις εκατό απόδοση/προστασία. Ένας απλός λόγος είναι ότι τα ρούχα δεν καλύπτουν όλα τα επιθυμητά μέρη, ενώ μία αντηλιακή κρέμα μπορεί!

Ο δείκτης UV  είναι ένα μέγεθος το οποίο καθιερώθηκε διεθνώς ως ένα απλό μέσο έκφρασης της επικινδυνότητας της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας.
Πραγματικές τιμές του δείκτη UV, αλλά και προβλέψεις για την επόμενη ημέρα, ανακοινώνονται από τα μέσα ενημέρωσης και από το διαδίκτυο σχεδόν σε όλες τις χώρες, όπως και στην Ελλάδα [6]. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η τιμή του δείκτη UV στην Ελλάδα μπορεί να φτάσει μέχρι και 10 ή 11, τιμές που εκφράζουν εξαιρετικά δραστική και επικίνδυνη ακτινοβολία. Όσο ο ήλιος βρίσκεται ή πλησιάζει στον ορίζοντα (ανατολή ή δύση), τόσο μικρότερες τιμές έχει ο δείκτης UV και, κατά συνέπεια, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος από την υπεριώδη ακτινοβολία. Όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης UV, τόσο πιο εύκολα και πιο σύντομα μπορούν να εμφανισθούν τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα της υπεριώδους ακτινοβολίας. Η γενική σύσταση είναι η χρησιμοποίηση αντηλιακού όταν ο δείκτης είναι μεγαλύτερος του 3. Οι πιο επικίνδυνες ώρες, φυσικά, είναι οι μεσημεριανές από 11:00 έως 16:00, ειδικά τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες.

Η πρόληψη, για μία ακόμη φορά, είναι ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης της επικίνδυνης UVA και UVB ακτινοβολίας. Ενεργητική πρόληψη επιτυγχάνουμε μέσω αντηλιακού με σωστό δείκτη και παθητική πρόληψη μέσω αποφυγής υπερβολικής έκθεσης στην ακτινοβολία, όταν ο δείκτης UV είναι ανεβασμένος. Αναλύουμε, περισσότερο, στο τρίτο και τελευταίο μέρος [7,8] **.

Μπορείτε να διαβάσετε τη συνέχεια εδώ.

*η μαθηματική σχέση είναι σχετικά απλή. Δίνεται από την ισότητα: Απόδοση%=100-(100:SPF). Δοκιμάστε, με μία απλή αριθμομηχανή, να εξάγετε τις αποδόσεις, για SPF 50, SPF 30 και SPF 15, του κειμένου.

**οι “Physics Girl” και “Veritasium”, είναι δύο YouTubers, πλήρους απασχόλησης, με οργανωμένη και παραστατική παρουσίαση επιστημονικών θεμάτων. Μέγας θαυμαστής. Respect!

Επιπλέον πηγές: