Ιούλιος

Η διαστημική αποστολή New Horizons εκτοξεύτηκε στις 19 Ιανουαρίου του 2006. Στο ταξίδι της πέρασε από τον Δία για επιστημονικές μελέτες αλλά και για να επιταχυνθεί από τη βαρύτητά του τον Φεβρουάριο του 2007, και πραγματοποίησε μια εξάμηνη αναγνωριστική πτήση κοντά στον Πλούτωνα και τα φεγγάρια του το καλοκαίρι του 2015, με αποκορύφωμα τις 14 Ιουλίου το 2015. Σαν συνέχεια αυτής της επιτυχημένης αποστολής, το διαστημικό σκάφος αναμένεται να κατευθυνθεί ακόμη πιο μακριά, προς τη ζώνη Kuiper για να εξετάσει έναν άλλο από τους αρχαίους, παγωμένους κόσμους σε αυτή την τεράστια περιοχή, περίπου δύο δισεκατομμύρια χιλιόμετρα πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα. Η αποστολή ενός διαστημικού σκάφους σε αυτό το μακρύ ταξίδι μας βοηθά να απαντήσουμε σε βασικά ερωτήματα σχετικά με τις ιδιότητες της επιφάνειας, τη γεωλογία, την εσωτερική σύσταση και την ατμόσφαιρα αυτών των σωμάτων.

Έτσι, μέσω της NASA, οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν η πρώτη χώρα που εξερεύνησε και τους εννέα μεγάλους πλανήτες (όπως αυτοί αναγνωρίστηκαν το 1981) με τις διάφορες διαστημικές τους αποστολές!

Η Βρετανίδα αστροφυσικός είναι διάσημη για την ανακάλυψη των παλλόμενων ραδιοπηγών ή αλλιώς pulsars (από το “pulsating radio sources”)! 

Η Jocelyn Bell, κατά τη διάρκεια της διδακτορικής της διατριβής, πέρασε 2 χρόνια στήνοντας 2048 ραδιοκεραίες στη Βρετανική ύπαιθρο. Υπό την καθοδήγηση του καθηγητή της, Antony Hewish, χρησιμοποίησε το ραδιοτηλεσκόπιο με σκοπό την ανίχνευση συγκεκριμένων ραδιοκυμάτων από μακρινές πηγές καθώς τα κύματα αυτά διαπερνούν τον ηλιακό άνεμο. 

Παρόλα αυτά, η Jocelyn Bell παρατήρησε ότι ένα περίεργο σήμα καταγράφηκε στις μετρήσεις της, το οποίο περιοριζόταν μόνο σε 2,5 εκατοστά στο συνολικό ρολό μετρήσεων μήκους 121,8 μέτρων! Το ρολό των μετρήσεων μοιάζει με αυτό των σημερινών σεισμογράφων και απεικονίζεται στην παρακάτω εικόνα.

Οι πρώτες παρατηρήσεις των επαναλαμβανόμενων ραδιοπαλμών προέρχονταν από μια περιοχή του ουρανού χωρίς γνωστές ραδιοπηγές. Η σημασία τους αναγνωρίστηκε από την Bell αλλά δεν μπορούσαν να εξηγηθούν με τις γνώσεις που είχαν μέχρι τότε οι επιστήμονες. Οπότε η Bell και οι συνεργάτες της θεώρησαν αρχικά ότι το σήμα θα μπορούσε και να προέρχεται από… εξωγήινους! Συγκεκριμένα αναφέρει χιουμοριστικά “Έχω περάσει 2μιση χρόνια από την 3ετή υποτροφία μου μόνο για να βρω κάποια μικρά πράσινα ανθρωπάκια να χρησιμοποιούν το δικό μου τηλεσκόπιο, στη δική μου συχνότητα για να στείλουν το μήνυμα τους στον πλανήτη Γη!!”

Αυτό φυσικά δεν ισχύει διότι αργότερα βρέθηκε το ίδιο σήμα από διαφορετική περιοχή του ουρανού. Έτσι, επιβεβαιώθηκε ότι πρόκειται για εκπομπή στις ραδιοφωνικές συχνότητες από γρήγορα περιστρεφόμενους αστέρες νετρονίων που ονομάζονται pulsars. Η ανακάλυψη αυτή ήταν τόσο καινοτόμα που απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ για αυτήν το 1974. Παρόλο που η Bell συνέβαλε καθοριστικά στην τόσο καινοτόμα αυτή ανακάλυψη, δεν είναι ανάμεσα στους επιστήμονες που τιμήθηκαν με βραβείο Νόμπελ για αυτή την ανακάλυψη. Η προσφορά της αναγνωρίστηκε αργότερα το 2018 που έλαβε το βραβείο “Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics”.

Η Jocelyn Bell Burnell πέρασε μεγάλο μέλος της καριέρας της με σκοπό να στηρίξει γυναίκες και μειονότητες στην επιστήμη. Με αυτό τον άξονα, δώρισε όλο το χρηματικό ποσό (ύψους 3 εκ. δολαρίων) του βραβείου σε μια φιλανθρωπική οργάνωση του Ηνωμένου Βασιλείου που έχει σαν στόχο να στηρίξει διδακτορικούς φοιτητές και φοιτήτριες που προέρχονται από μειονότητες ώστε να σπουδάσουν φυσική και αστρονομία.  

H γνωστή σε όλο τον κόσμο διαστημική αποστολή Apollo 11 της NASA ξεκίνησε στις 16 Ιουνίου 1969 στις 13:32 UTC, με την εκτόξευση  του γνωστού πυραύλου Saturn V από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στο νησί Μέριτ στη Φλόριντα. Το θρυλικό πλήρωμα της αποστολής αυτής αποτελούνταν από τον Neil Armstrong τον Edwin “Buzz” Aldrin και τον Michael Collins. 

Μερικοί άνθρωποι πίσω από το Apollo 11:

• H περιβόητη και εξαιρετική μαθηματικός της NASA Katherine Johnson,  έκανε τους ακριβείς υπολογισμούς για την τροχιά που θα έπρεπε να ακολουθήσει η σεληνάκατος, με βάση τους οποίους στέφθηκε η αποστολή με επιτυχία.
• Ο Farouk El-Baz, ήταν ο υπεύθυνος γεωλόγος για τη μελέτη της γεωλογίας της Σελήνης αλλά και την επιλογή της τοποθεσίας προσγείωσης για την αποστολή Apollo.
• H Margaret Hamilton και η ομάδα της από το πανεπιστήμιο ΜΙΤ, έχουν μείνει επίσης γνωστοί για τη συμβολή τους στην αποστολή Apollo 11 ως οι μηχανικοί του λογισμικού ολόκληρης της αποστολής.

Η αποστολή Apollo 11 ήταν έκτη σε σειρά επανδρωμένη αποστολή της ομώνυμης σειράς αποστολών της NASA. Οι πύραυλοι Saturn V και ΙΒ, έχουν στείλει συνολικά 31 ανθρώπους στο διάστημα εκ των οποίων και οι 3 αστροναύτες του Apollo 11.

Ξέρατε ότι έπρεπε να μπουν σε καραντίνα οι 3 αστροναύτες όταν επέστρεψαν πίσω στη Γη; Οι επιστήμονες ήταν σκεπτικοί και δε γνώριζαν αν υπήρχε κάποιο μικρόβιο ή ιός στη Σελήνη, μιας και δεν είχε ξαναπάει ποτέ άνθρωπος. Έτσι με την επιστροφή τους οι 3 άντρες έπρεπε να κάνουν 17 μέρες καραντίνα στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο της NASA.

Όλοι γνωρίζουμε τους πρώτους 3 αστροναύτες του Apollo 11. Αλλά δε γνωρίζει πολύ κόσμος πως κατά τις 9 επανδρωμένες αποστολές Apollo που έφτασαν στη Σελήνη είχαν τη δυνατότητα άλλοι 21 αστροναύτες να πάνε στο διάστημα, εκ των οποίων οι 10 πάτησαν και αυτοί στο φεγγάρι!

Τα κινητά τηλέφωνα που έχουμε όλοι στη διάθεση μας είναι πολύ πιο δυνατά τεχνολογικά και υπολογιστικά από το διαστημόπλοιο αυτό, καθώς ένα τυπικό smartphone στη σημερινή εποχή έχει μνήμη 8 GB ενώ ο υπολογιστής που κυβερνούσε το τολμηρό Apollo 11 είχε μνήμη μόλις 2 KB!

Λειτουργεί στην επιφάνεια του “κόκκινου πλανήτη” για 2307 μέρες, με το ρεκόρ του να καταρρίπτεται περίπου 40 χρόνια αργότερα από το Opportunity!

Η αποστολή περιλαμβάνει δύο μέρη: ένα διαστημόπλοιο που ερευνά την επιφάνεια του Άρη, κι ένα άλλο που συνεχίζει να περιφέρεται γύρω του.

Τι κάνει το Viking 1 εκεί;

– Αρχικά ένα σωρό βιολογικά πειράματα, με σκοπό να ερευνήσει πιθανά σημάδια ζωής. Μελετάει την ατμόσφαιρα και το έδαφος του πλανήτη για οργανικά στοιχεία.

– Παρότι δε βρίσκει σημεία ζωής, τα ευρήματα βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του Άρη, ως έναν κρύο πλανήτη με ηφαιστειογενές έδαφος. Εντοπίζει επίσης την ύπαρξη παλιών ποταμών, αλλά και μια λεπτή ατμόσφαιρα από διοξείδιο του άνθρακα.

– Η αποστολή ελέγχει επίσης και τη Γενική θεωρία της Σχετικότητας του Einstein, και συγκεκριμένα το φαινόμενο της βαρυτικής διαστολής του χρόνου. Αυτό γίνεται με τη χρονομέτρηση των ραδιοσημάτων που στέλνει το διαστημόπλοιο. Για ακόμη μια φορά ο Einstein περνάει το “τεστ”.

Η αποστολή μένει ενεργή μέχρι περίπου το τέλος του 1982, όταν μία λανθασμένη εντολή από τη Γη καθιστά αδύνατη την επικοινωνία. 

Στις 21 Ιουλίου το 1969, μερικές μέρες μετά την εκτόξευση του Apollo 11, ο πρώτος άνθρωπος πατάει το πόδι του στη Σελήνη!

Στο πρόγραμμα αυτού του απίστευτου εγχειρήματος ο Michael Collins θα οδηγούσε μόνος του το όχημα διακυβέρνησης Columbia και ο Armstrong και ο Aldrin θα χρησιμοποιούσαν τη σεληνάκατο Eagle για να φτάσουν στη σεληνιακή επιφάνεια.

Η προσσελήνωση της σεληνάκατου Eagle μεταδόθηκε στην τηλεόραση παγκοσμίως, αφήνοντας άφωνους τους τηλεθεατές ανά τον κόσμο, εμπνέοντας ολόκληρες γενιές. Γνωστή έμεινε και η έκφραση του  Άρμστρονγκ όταν πάτησε πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης και περιέγραψε το γεγονός ως “ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα”!

Ο τρόπος με τον οποίο εκπαιδεύτηκαν ο  Armstrong και ο Aldrin να περπατάνε στην επιφάνεια της Σελήνης, είναι με το να περπατούν στο πλάι! Με τη βοήθεια ιμάντων που συγκρατούσαν τα σώματά τους εξουδετερώνεται το μεγαλύτερο μέρος του βάρους τους, προσομοιώνοντας έτσι τη βαρύτητα της Σελήνης, η οποία είναι περίπου το 1/6 από αυτή της Γης.

Οι Η.Π.Α., Σοβιετική Ένωση και η Κίνα είναι οι 3 χώρες που κατάφεραν να προσσεληνώσουν τις διαστημοσυσκευές τους, αλλά οι Η.Π.Α είναι η μόνη χώρα που είχε και αστροναύτες να πατήσουν πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης.

Στις 23 Ιουλίου το 1928 γεννιέται η Vera Rubin, η πρωτοπόρα αστρονόμος που ανακάλυψε πως οι γαλαξίες έχουν επίπεδες καμπύλες περιστροφης. Η ανακάλυψη αυτή ήταν (την περίοδο εκείνη), η πιο ισχυρή ένδειξη για την ύπαρξη σκοτεινής ύλης.

Τι είναι όμως οι καμπύλες περιστροφής; 

Πολύ απλά, γραφικές αναπαραστάσεις του πως σχετίζεται η ταχύτητα ενός άστρου στον γαλαξία με την απόσταση του άστρου από το κέντρο του γαλαξία. Εάν θεωρήσουμε πως οι γαλαξίες αποτελούνται μόνο από βαρυονική ύλη τότε θα περιμέναμε οι ταχύτητες να μειώνονται καθώς απομακρυνόμαστε από το κέντρο του γαλαξία. 

Παρόλα αυτά, οι μετρήσεις δείχνουν πως αυτό δε συμβαίνει! Το αντίθετο μάλιστα! Μετά από κάποια απόσταση οι ταχύτητες των αστέρων μένουν σταθερές! Αυτό σημαίνει, δεδομένης της Νευτώνειας βαρύτητας, ότι υπάρχει κάποια άλλη μορφή ύλης γύρω από τον γαλαξία που δεν τη βλέπουμε και αντιστοιχεί στη σκοτεινή ύλη.

Ήταν η πρώτη γυναίκα που νόμιμα χρησιμοποίησε ένα διάσημο τηλεσκόπιο; Η Rubin είχε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το Palomar Observatory κοντά στο San Diego, California ώστε να μελετήσει μακρινούς γαλαξίες.

Το αστεροσκοπείο Vera C. Rubin Observatory έχει ονομαστεί προς τιμήν της και είναι υπό κατασκευή στη Χιλή. Αναμένεται να ξεκινήσει τις ερευνητικές του δραστηριότητες το 2023.

Στις 29 Ιουλίου 1958 σηματοδοτείται η ίδρυση της γνωστής σε όλους μας NASA (Εθνική Διοίκηση Αεροναυτικής και Διαστήματος), μία υπηρεσία που δημιουργήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία ήταν υπεύθυνη για την εξερεύνηση του διαστήματος. Οι Η.Π.Α., θέλοντας να ακολουθήσουν την επιτυχή πορεία της Σοβιετικής Ένωσης στην εξερεύνηση του διαστήματος, ιδιαίτερα μετά και από την αποστολή Sputnik (1957), δημιούργησαν τη δική τους εταιρεία διαστήματος η οποία επικυρώθηκε από τον τότε πρόεδρο D.Eisenhower, αντικαθιστώντας την προηγούμενη NACA (National Advisory Committee for Aeronautics), που είχε πιο αεροπορικό προσανατολισμό.

Μερικοί αριθμοί…

• Πάνω από 200 επανδρωμένες αποστολές έχουν στεφθεί με επιτυχία από τη NASA.
• 3 αποστολές αποτύχανε με αποτέλεσμα να πεθάνει όλο το πλήρωμα. Αυτές είναι η αποστολή Challenger (1986) που απέτυχε κατά την εκτόξευση και η αποστολή Columbia (2003) που καταστράφηκε κατά την επάνοδό του στην ατμόσφαιρα. Επίσης, η αποστολή Apollo 1 (1967) είχε την ίδια άτυχη κατάληξη χωρίς να έχει προλάβει ακόμα να εκτοξευθεί.  
• Αναρίθμητες αποστολές έχουν εκπονηθεί από την εταιρεία NASA με σκοπό την εξερεύνηση του διαστήματος, του πλανητικού μας συστήματος, του ‘Ήλιου μας, διαφόρων θεμάτων αστροφυσικής, την κατασκευή του Διεθνούς διαστημικού Σταθμού αλλά και πολλών άλλων.

Ξέρατε, θα πρέπει να ευχαριστείτε τη NASA για τις εφευρέσεις της για το διάστημα, διότι χωρίς αυτές δε θα είχαμε, μεταξύ άλλων…

• Κάμερες στο κινητό και στις GoPro. Μία πολύ σημαντική εφεύρεση λοιπόν, ήταν οι αισθητήρες κάμερας τύπου CMOS, οι οποίες είναι πολύ μικρές σε μέγεθος αλλά εξαιρετικά ευαίσθητες και μεγάλης ευκρίνειας.
• Αναπαυτικά κρεβάτια και μαξιλάρια για να κοιμόμαστε. Η NASA ανέπτυξε ένα υλικό με το όνομα “memory foam”, του οποίου η χρησιμότητα ήταν να βελτιώσει την προστασία των πιλότων από συγκρούσεις. Βέβαια, αυτό το υλικό ήταν τόσο αποτελεσματικό που χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα, αλλά για άλλους πιο χαλαρωτικούς σκοπούς.
• Σκουπάκια χειρός! Για τις διαστημικές αποστολές Apollo χρειαζόντουσαν ένα τρυπάνι για να συλλέξουν δείγματα από τη σεληνιακή επιφάνεια, αλλά ταυτόχρονα να  αποθηκεύουν τα γεωλογικά δείγματα κατά την εκσκαφή. Η εταιρία Black & Decker ανέλαβε αυτή τη δοκιμασία και έφτιαξε τα σκουπάκια χειρός που λειτουργούσαν χωρίς καλώδιο, τα οποία τα ονόμασαν Dust Buster!
• Τα μαγιό LZR Racer. Μα τι είναι αυτά τα μαγιό και τι ιδιαίτερο έχουν; Είναι λοιπόν ένα μαγιό για αθλητές κολύμβησης, το οποίο είναι κατασκευασμένο από ένα ύφασμα υψηλής τεχνολογίας (από ελαστίνη, νάιλον και πολυουρεθάνη) που μειώνει εξαιρετικά την τριβή με το σώμα. Έτσι η Speedo σε συνεργασία με τη NASA, λάνσαραν αυτό το προϊόν και οι κολυμβητές που το δοκίμασαν για πρώτη φορά σπάσανε 13 ρεκόρ κολύμβησης!
• Τις διαστημικές κουβέρτες. Οι κουβέρτες αυτές αναπτύχθηκαν το 1964, και τοποθετούνταν κυρίως σε εξωτερικά μέρη αποστολών για τη διατήρηση της θερμότητας. Οι απλοί άνθρωποι όμως, και όχι οι αστροναύτες, χρησιμοποιούν τις διαστημικές κουβέρτες στις πρώτες βοήθειες για να μην υπάρχουν απώλειες θερμότητας από το ανθρώπινο σώμα.