Αν κοιτάζει κανείς ανέμελα τον ουρανό στη διάρκεια μιας μέρας μπορεί να έχει την εξής απορία: Ο Ήλιος αλλάζει αισθητά θέση στον ουρανό μέσα σε λίγες ώρες ή και λιγότερο. Αυτό φαίνεται εύκολα και από τις σκιές που ρίχνει. Και η Σελήνη το ίδιο, αν και οι δικές της σκιές συχνά χάνονται μέσα στη λάμψη της ηλεκτρικής φωταγώγησης. Αλλά κάποιοι αστέρες μοιάζουν να παραμένουν σχεδόν ακίνητοι. Ισχύει πράγματι αυτό, και αν ναι τι το προκαλεί;  

Οι κινήσεις που βλέπουμε στον ουρανό είναι, κατά κύριο λόγο, κάτι που προκύπτει από κινήσεις της Γης. Η Γη κάνει τρεις βασικές κινήσεις: περιφορά γύρω από το κέντρο του Γαλαξία, περιφορά γύρω από τον Ήλιο, και περιστροφή γύρω από τον άξονά της. Η πρώτη κίνηση έχει περίοδο 225 εκατομμυρίων ετών, η δεύτερη έχει περίοδο ενός έτους, και η τρίτη διαρκεί μόλις μία γήινη ημέρα. Ως εκ τούτου, αυτό που βλέπουμε σε μία παρατήρηση στη διάρκεια μιας μέρας (ή νύχτας) είναι κατά κύριο λόγο η περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της, που έχει ως αποτέλεσμα ο Ήλιος, η Σελήνη, και όλοι οι υπόλοιποι ορατοί πλανήτες και αστέρες να φαίνονται πως περιστρέφονται γύρω από τον ίδιο άξονα μέσα σε εικοσιτέσσερις ώρες.

Η περιστροφή τους δεν είναι, όμως, το ίδιο αισθητή παντού. Εάν ένας αστέρας βρίσκεται πάνω από τον Βόρειο ή τον Νότιο Πόλο, μοιάζει να κινείται πολύ αργά ή και καθόλου, ενώ αν βρίσκεται πάνω από τον Ισημερινό μοιάζει να κινείται με τη μέγιστη ταχύτητα, όπως φαίνεται στην Εικόνα 1. Ο φαινόμενος κύκλος περιφοράς στον Ισημερινό είναι ο μεγαλύτερος δυνατός, αλλά φαίνεται να ολοκληρώνεται  στο ίδιο χρονικό διάστημα με τους μικρότερους που είναι πιο πάνω ή πιο κάτω του, οπότε η φαινόμενη ταχύτητα εκεί είναι μεγαλύτερη. Ο Ήλιος βρίσκεται πάνω στην εκλειπτική, που είναι ένας κύκλος πολύ κοντά στον Ισημερινό (είναι λοξός κύκλος ως προς τον Ισημερινό, οπότε βρίσκεται ο μισός λίγο πιο πάνω και ο άλλος μισός λίγο πιο κάτω). Οι αστέρες των ζωδιακών αστερισμών βρίσκονται περίπου στην ίδια περιοχή, οπότε μοιάζουν να κινούνται με την ίδια ταχύτητα. Ο Πολικός Αστέρας, στο άλλο άκρο, παραμένει ακίνητος, καθότι βρίσκεται πάνω από τον Βόρειο Πόλο, τον άξονα περιστροφής της Γης. Ενδιάμεσοι αστέρες θα έχουν ενδιάμεσες φαινόμενες ταχύτητες.

Τι συμβαίνει όμως με τους πλανήτες; Βρίσκονται και αυτοί στην εκλειπτική, και κινούνται γύρω από τον Ήλιο με ταχύτητες που μοιάζουν μεταβαλλόμενες όπως τις βλέπουμε από τη Γη, επειδή κινείται και αυτή γύρω από τον Ήλιο σε διαφορετική τροχιά. Είναι όπως όταν είμαστε με ένα αυτοκίνητο στο δρόμο και τα πιο αργά αυτοκίνητα γύρω μας μοιάζουν να πηγαίνουν προς τα πίσω ενώ τα πιο γρήγορα προς τα μπρος. Το ίδιο γίνεται και με τους πλανήτες, που μοιάζουν άλλοτε να κινούνται προς τα ανατολικά σε σχέση με τους αστέρες γύρω τους (αυτό ονομάζεται ορθόδρομη κίνηση) και άλλοτε προς τα δυτικά (αυτό ονομάζεται ανάδρομη κίνηση). Στην πραγματικότητα δεν αλλάζουν φορά κίνησης, αυτό είναι απλά μία ψευδαίσθηση λόγω του ότι τους βλέπουμε από τη Γη. Από τους άλλους πλανήτες η Γη είναι αυτή που μοιάζει άλλοτε να κινείται ορθόδρομα και άλλοτε ανάδρομα. Αυτές οι κινήσεις όμως είναι πολύ αργές σε σχέση με την περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της, οπότε επηρεάζουν ελάχιστα την αίσθηση που μας δίνεται μέσα σε μία μέρα. Η φαινόμενη κίνηση των πλανητών γίνεται το ίδιο γρήγορα με αυτή του Ήλιου, αλλά μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε τόσο εύκολα επειδή είναι πολύ πιο αμυδροί και έτσι δεν τους προσέχουμε τόσο συχνά.

1. Επιπλέον, κινείται μαζί με τον υπόλοιπο Γαλαξία ως προς όλους τους άλλους γαλαξίες, τόσο λόγω της φυσιολογικής κίνησης του Γαλαξία όσο και λόγω της διαστολής του Σύμπαντος. Μην περιμένετε να το διακρίνετε με το μάτι. Δείτε τη σχετική αποτύπωση: