Θα παραθέσω προσωπικές απόψεις της έμφυλης προτίμησης στον εκπαιδευτικό χώρο αλλά και στον ερευνητικό τομέα, με την ενασχόληση μου στο δεύτερο την τελευταία δεκαετία.

Ο 21^ος αιώνας έχει δώσει στο γυναικείο φύλο πολύ περισσότερες ευκαιρίες ειδικά στον τομέα της εκπαίδευσης.  Για παράδειγμα, στα τέλη του 20^ού αιώνα οι θετικές επιστήμες στην Ελλάδα ήταν κυρίως ανδροκρατούμενες ενώ οι επιστήμες της ζωής και κυρίως οι ανθρωπιστικές επιστήμες είχαν περισσότερες γυναικείες εκπροσώπους. Στο φυσικό Ηρακλείου αυτό ήταν γεγονός στο προπτυχιακό επίπεδο αλλά πολύ περισσότερο στο μεταπτυχιακό και στο ερευνητικό πεδίο. Τώρα η κατάσταση έχει βελτιωθεί. Στο Ινστιτούτο Φυσικής Πλάσματος και Λέιζερ στο Ρέθυμνο αυτή τη στιγμή σε μεταπτυχιακό επίπεδο, μόνο ένα 20% αποτελείται από  το γυναικείο φύλο και αντίστοιχα σε διδακτορικό και ερευνητικό επίπεδο. Σε ένα τρίτο τομέα που μπορώ να έχω άποψη είναι τα τμήματα Μηχανικών του Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ). Μόνο ένα ποσοστό του 15% αποτελείται από γυναίκες. Το ίδιο ισχύει και σε αρκετές σχολές μηχανικών. Αντίθετα, σε ανθρωπιστικές επιστήμες όπως αυτές που βρίσκονται στο Ρέθυμνο, η συντριπτική πλειοψηφία σπουδαστών είναι γυναίκες, τόσο σε προπτυχιακό, όσο και σε μεταπτυχιακό και ερευνητικό επίπεδο. Στην Ελλάδα η γυναικεία ερευνητική εκπροσώπηση στις θετικές επιστήμες και στις επιστήμες των μηχανικών, υπολείπεται αρκετά της ανδρικής. Τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά δεδομένα παρουσιάζουν διακυμάνσεις, με μικρότερα ποσοστά πάντα στις φυσικές επιστήμες και τα μεγαλύτερα στις επιστήμες της ζωής (Sismondo 2016, Bowler & Morus 2012). 

Γιατί συνέβαινε και συμβαίνει αυτό; Είναι οι γυναίκες λιγότερο ικανές να ανταπεξέλθουν σε ερευνητικά μονοπάτια που συνδυάζουν λογική και μαθηματικά; Η γενική απάντηση είναι, όχι! Οι γυναίκες στις περισσότερες των περιπτώσεων, ιστορικά αλλά και σήμερα, δεν αντιμετωπίζονται ισότιμα σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους. Η μαθηματική τους παιδεία αποθαρρύνεται από τα παιδικά τους χρόνια, με το πρότυπο του “Άνδρα Μαθηματικού” να είναι ακόμα και σήμερα σε ισχύ (Wertheim 2002). Γυναίκες που άφησαν τεράστιο ερευνητικό αποτύπωμα, όπως η Marie Curie, η Lise Meitner ή η Emmy Noether, χρειάστηκε να ξεπεράσουν πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες σε σχέση με τους άνδρες ερευνητές στα αντίστοιχα πεδία (Κοκκωνάκης 2017, Πετρόπουλος 2016, Wertheim 2002).

Περιπτώσεις αδικίας και απόκρυψης της γυναικείας συνεισφοράς συναντάμε και σε ιστορικές μελέτες. Χαρακτηριστική η περίπτωση της Υπατίας, μίας από τις μεγαλύτερες μαθηματικούς των Ελληνιστικών χρόνων, που είχε μαρτυρικό τέλος. Σε έναν κόσμο που δε θα δέσποζε η ανδροκρατία, θα θυμόμασταν την Υπατία ως το μεγάλο στοχαστή που πέθανε υπερασπιζόμενος τις ιδέες του και όχι τον Giordano Bruno (Gálvez 2004). Άλλοι ιστορικοί της επιστήμης έχουν επιχειρήσει να ανασυστήσουν τη συμβολή των γυναικών του παρελθόντος στην ιστορική εξέλιξη. Έχουν προσπαθήσει να αναδείξουν τον ευρύτερο υποτιμημένο ρόλο των γυναικών στις φυσικές επιστήμες και να καταδείξουν τη γυναικεία ικανότητα σε τομείς πρωτίστως ανδροκρατούμενους. Παράδειγμα τέτοιο αποτελούν οι 200 γυναίκες που εργάστηκαν ως άνθρωποι υπολογιστές στο πρόγραμμα ανάπτυξης του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή της Αμερικής- τον ENIAC – για να αυτοματοποιήσουν υπολογισμούς  στη βαλλιστική κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η παράλειψη των γυναικών από την ιστορία της επιστήμης των υπολογιστών δίνει εσφαλμένες εντυπώσεις για τη γυναικεία ανικανότητα και σε αυτό το πεδίο. Οι ιστορικοί της επιστήμης ανέλαβαν να αναδείξουν και να γνωστοποιήσουν τέτοιες σημαντικές συνεισφορές (Τύμπας & Μεργούπη-Σαββαΐδου 2021).

Βιβλιογραφικές αναφορές
Bowler, P. & Morus, R. M. (2012). Η ιστορία της νεότερης επιστήμης (μτφ. Β. Σπυροπούλου). Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Gálvez, P. (2004). Υπατία (μτφ. Λ. Παλλαντίου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Κοκκωνάκης, Σ. (2017). Επιστήμονες και Φιλόσοφοι που συναντώνται στα βιβλία της φυσικής των Γενικών Λυκείων. Αθήνα: Ένωση Ελλήνων Φυσικών.
Πετρόπουλος, Μ. (2016). Γυναίκες της Φυσικής και της Επιστήμης. Αθήνα: Ένωση Ελλήνων Φυσικών.
Sismondo, S. (2016). Εισαγωγή στις σπουδές Επιστήμης και Τεχνολογίας (μτφ. Β. Σπυροπούλου). Αθήνα: Liberal Books.
Τύμπας, Τ. & Μεργούπη-Σαββαΐδου, Ε. (2021). Ιστορίες της τεχνολογίας του εικοστού αιώνα. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Wertheim, M. (2002). Το παντελόνι του Πυθαγόρα (μτφ. Φ. Κονδύλης). Αθήνα: Π. Τραυλός.