Τα επιχειρήματα μιας σφαιρικής Γης (Μέρος Α’)

Ιστορικά, η Γη έχει θεωρηθεί σφαιρική από την αρχαιότητα από πολλούς αρχαίους Έλληνες μαθηματικούς και αστρονόμους όπως ο Παρμενίδης, ο Πυθαγόρας, ο Θαλής, ο Αρχιμήδης και ο Ερατοσθένης ή ακόμη και από φιλοσόφους όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αρχίσει να εμφανίζονται διάφορα επιχειρήματα που υποστηρίζουν  πως η Γη είναι επίπεδη. Σε μία σειρά άρθρων, σχετικών με το θέμα της “Επίπεδης Γης” θα προσπαθήσουμε να λύσουμε τις διαφορές παρανοήσεις σχετικά με το σχήμα της Γης, να απαντήσουμε σε διάφορες ενστάσεις των “επιπεδιστών” και να θέσουμε σε σωστή βάση την έννοια της επιστημονικής μεθόδου. Ξεκινάμε λοιπόν με τα βασικά επιχειρήματα και μία σειρά από φαινόμενα που δεν μπορούν να εξηγηθούν με τη γεωμετρία ενός δίσκου, αλλά παρά μόνο με μία σφαίρα!

• Εκλείψεις
  
  Κλασικό παράδειγμα της σφαιρικής γεωμετρίας των ουράνιων σωμάτων είναι οι εκλείψεις. Για την περίπτωση της Γης, μας ενδιαφέρει η έκλειψη Σελήνης. Όταν δηλαδή το φως από τον Ήλιο πέφτει πάνω στη Γη και πίσω της δημιουργείται μια σκιά πάνω ακριβώς στην οποία ευθυγραμμίζεται η Σελήνη. Αν η Γη είχε σχήμα δίσκου τότε θα έπρεπε η σκιά που θα απεικονίζεται στον σεληνιακό δίσκο να ήταν μια γραμμή ή μια έλλειψη! Παρόλα αυτά το εντυπωσιακό αυτό φαινόμενο λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο σε διαφορετικά μέρη της Γης και από όλα παρατηρείται μια κυκλική σκιά (Εικόνα 1). Μπορείτε να το δοκιμάστε και στο σπίτι σας σαν πείραμα. Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο τοποθετείστε ένα φακό προς τα εσάς και εσείς κρατήστε ένα σφαιρικό αντικείμενο (π.χ. μία μπάλα). Αν τοποθετήσουμε στην ίδια ευθεία ανάμεσα στον φακό και την μπάλα μια δεύτερη σφαίρα θα δείτε πως η σκιά πάνω στην πρώτη μπάλα είναι κυκλική, όπως και βλέπουμε στο φαινόμενο της έκλειψης. Για να συγκρίνετε με την περίπτωση της “επίπεδης Γης”, θα μπορούσατε να κάνετε το ίδιο πείραμα με έναν δίσκο! Τότε η σκιά θα ήταν είτε μια ευθεία γραμμή είτε μια έλλειψη, ανάλογα με την κλίση του επιπέδου του δίσκου, σε σχέση με την πηγή του φωτός!

• Χάνονται τα αντικείμενα στον ορίζοντα
  
  Ένα επίσης κλασικό πρόβλημα που δεν μπορεί να απαντηθεί με μια “επίπεδη Γη” είναι τα αντικείμενα που χάνονται στον ορίζοντα (Εικόνα 2). Σήμερα, διαθέτουμε όχι μόνο απλά τηλεσκόπια/τηλεφακούς/κιάλια που χρησιμοποιούσαν οι ναυτικοί πριν τον 20ό αιώνα. Τα τηλεσκόπια μας μπορούν να δουν κυριολεκτικά αστέρες δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Είναι δυνατόν να μην μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα δυνατά τηλεσκόπια άραγε και να βλέπουμε ένα καράβι που ξεκινά το ταξίδι του από τον Πειραιά και φτάνει στη Μύκονο, μόλις μερικά 150 χιλιόμετρα μακριά; Τι μαγικό συμβαίνει άραγε; Τίποτε άλλο παρά το γεγονός ότι καθώς απομακρύνεται περισσότερο το καράβι τόσο μεγαλύτερη καμπύλη πορεία έχει διαγράψει. Το φως γνωρίζουμε ότι διαδίδεται σε ευθείες γραμμές και δεν μπορεί να καμφθεί, παρά μόνο όταν καμπυλώνεται ο ίδιος ο χώρος, σύμφωνα με τις αρχές της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας. Η μοναδική περίπτωση που μπορεί να κάνει, σε τόσο ορατό βαθμό, καμπύλη γραμμή το φως καθώς διαδίδεται, είναι όταν περνάει κοντά από εξαιρετικά μεγάλα βαρυτικά πεδία όπως μία μαύρη τρύπα, και όχι μια μικρούλα Γη!

• Νυχτερινός Ουρανός από διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη
  
  Μία άλλη προφανής παρατήρηση που μας επιτρέπει να αντιληφθούμε το σφαιρικό σχήμα της Γης είναι ο νυχτερινός ουρανός! Πολύ απλά, αν κάποιος παρατηρήσει τα άστρα, τους σχηματισμούς τους στον ουράνιο θόλο και διάφορα αστρονομικά αντικείμενα (όπως τα Νέφη του Μαγγελάνου) θα διαπιστώσει ότι η παρατήρηση τους εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος στο οποίο βρίσκεται. Με άλλα λόγια, βλέπουμε έναν “διαφορετικό” ουρανό αν είμαστε στο βόρειο ή νότιο ημισφαίριο. Κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό σε ένα επίπεδο μοντέλο, καθώς τότε όλοι θα πρέπει να βλέπουμε τον ίδιο ουρανό.

Συνεχίζεται…

Συγγραφείς: Γωγώ Λουκαΐδου & Μάριος Καλομενόπουλος