Τι είναι το πρόγραμμα Voyager;

Το πρόγραμμα Voyager είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα της NASA που περιλαμβάνει δύο διαστημικούς ανιχνευτές, τους Voyager 1 και Voyager 2, που εκτοξεύτηκαν το 1977. Το πρόγραμμα έχει στεφθεί με απόλυτη επιτυχία και οι ανιχνευτές συλλέγουν και μεταδίδουν ακόμα και σήμερα πολύτιμες πληροφορίες για τις συνθήκες που επικρατούν έξω από την Ηλιόπαυση¹, και έχουν εξελιχθεί σε δύο από τις γνωστότερες και μακροβιότερες σε λειτουργία διαστημοσυσκευές.

Αρχικός σκοπός της αποστολής ήταν η μελέτη των εξωτερικών πλανητών του Ηλιακού Συστήματος, δηλαδή των Δία, Κρόνου, Ουρανού και Ποσειδώνα και των μεγαλύτερων δορυφόρων τους, χρησιμοποιώντας όργανα όπως κάμερες, μαγνητόμετρα, φασματοσκόπια, ανιχνευτές σωματιδίων και άλλα. Μετά το πέρας της κύριας αποστολής τους, αυτή επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει και την εξερεύνηση του διαστημικού χώρου έξω από την Ηλιόπαυση. Αυτό κατέστη εφικτό καθώς υπήρχε μία καλή χρονική συγκυρία στην ευθυγράμμιση των πλανητών, γεγονός που επέτρεψε στις διαστημοσυσκευές να τους επισκεφθούν σε μόλις 12 έτη έναντι των 50 που υπό άλλες συνθήκες θα χρειαζόντουσαν. 

Αυτή τη στιγμή, οι Voyager 1 και 2 απομακρύνονται από τον ήλιο με ταχύτητες 17 km/s και 15 km/s, και βρίσκονται σε αποστάσεις 23.5 και 19.5 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα αντίστοιχα από αυτόν (οι τιμές αυτές αναφέρονται στον Αύγουστο του 2022, η απόσταση αλλάζει συνεχώς). Σε αυτή την απόσταση, χρειάζονται περίπου 20 ώρες ώστε οι εντολές από τη Γη να φτάσουν τους ανιχνευτές, και ισοδύναμα άλλο τόσο για να μας στείλουν τα δεδομένα που κατέγραψαν. Όσο ασύλληπτη και να φαίνεται αυτή η απόσταση, αντιστοιχεί μόλις σε 155 και 130 AU (όπου 1 AU η απόσταση της Γης από τον Ήλιο). Δεδομένου ότι ως σύνορο του Ηλιακού Συστήματος θεωρείται το νέφος Όορτ, που φτάνει σε μέγιστη απόσταση περίπου 100.000-200.000 AU, θα πάρει χιλιάδες ακόμα χρόνια μέχρι οι ανιχνευτές να εξέλθουν από αυτό.

Πολύ πριν συμβεί αυτό όμως, οι Voyager δυστυχώς θα απενεργοποιηθούν. Η πηγή ενέργειας που τροφοδοτεί τα όργανα πάνω στα σκάφη είναι ραδιενεργά ισότοπα πλουτωνίου, συνεπώς κάποια στιγμή η συλλογή και μετάδοση δεδομένων θα σταματήσει. Για τον λόγο αυτό, οι μηχανικοί της NASA έχουν ήδη αρχίσει να απενεργοποιούν σταδιακά ορισμένα από τα μη κρίσιμα μέρη των σκαφών, ώστε να καθυστερήσουν την ημερομηνία αυτή όσο περισσότερο γίνεται, με προβλέψεις να την τοποθετούν κάπου στο 2025 [1]. Είναι εντυπωσιακό ότι το αρχικό διάστημα που είχε εγκριθεί για τη συγκεκριμένη αποστολή ήταν μόλις 12 έτη, ενώ αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα της, αυτό το διάστημα επεκτάθηκε και ευτυχώς αυτό επιτράπηκε καθώς είχε επιλεγεί η κατάλληλη τροφοδοσία ενέργειας. 

Ακόμα και όταν συμβεί αυτό, οι Voyager έχουν και πάλι μια πολύ σημαντική αποστολή. Αυτή τη στιγμή, τα δύο αυτά σκάφη είναι τα πιο απομακρυσμένα ανθρωπογενή αντικείμενα από τη Γη, και έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να συναντήσουν ζωή έξω από το Ηλιακό Σύστημα, σε σχέση με μας στη Γη. Το γεγονός αυτό ήταν ήδη γνωστό από πριν την εκτόξευσή τους, και για τον λόγο αυτό και τα δύο σκάφη φέρουν έναν χρυσό δίσκο με φωτογραφίες, τραγούδια, ήχους, χαιρετισμούς, ακόμα και έναν χάρτη πάλσαρ που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για βρεθεί η τοποθεσία του Ηλιακού Συστήματος στον Γαλαξία. Συμπεριλαμβάνεται και ο Ελληνικός χαιρετισμός: “Οἵτινές ποτ’ ἔστε χαίρετε! Εἰρηνικῶς πρὸς φίλους ἐληλύθαμεν φίλοι“, που μεταφράζεται ως: “Χαίρεται, όποιοι και αν είστε. Ερχόμαστε ειρηνικά, σε όσους είναι φίλοι.”

¹ Η Ηλιόπαυση είναι το όριο της Ηλιόσφαιρας, η επιφάνεια όπου η πίεση των εξερχόμενων σωματιδίων του Ηλιακού Ανέμου και των εισερχόμενων σωματιδίων από τη μεσοαστρική περιοχή εξισορροπούνται. Ουσιαστικά δηλαδή η περιοχή που κυριαρχεί ο Ηλιακός Άνεμος σε σχέση με τον Μεσοαστρικό Χώρο.
[1]: https://voyager.jpl.nasa.gov/frequently-asked-questions/