Η διαστημική αποστολή GAIA

Το 2013 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) εκτόξευσε τη διαστημική αποστολή GAIA (Global Astrometric Interferometer for Astrophysics) σαν συνέχεια του διαστημοπλοίου “Ίππαρχος”. Ο “Ίππαρχος” ήταν η πρώτη διαστημική αποστολή με βασικό στόχο τη λεπτομερή καταγραφή της θέσης ουράνιων σωμάτων. Μέτρησε με εξαιρετική ακρίβεια πάνω από 100.000. Η GAIA είχε ως στόχο να φτάσει τα δισεκατομμύρια σώματα, χαρτογραφώντας τον Γαλαξία μας, και όχι μόνο!

Το διαστημόπλοιο GAIA βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, και αποτελείται από δύο καθρέφτες που οδηγούν το φως σε ειδικά όργανα (φωτομετρητές και φασματογράφους). Με αυτά μπορεί να μετρήσει τις θέσεις, τις παραλλάξεις, τη φωτεινότητα και την ακτινική ταχύτητα δισεκατομμυρίων άστρων του Γαλαξία μας, αλλά και γειτονικών γαλαξιών του τοπικού συστήματος γαλαξιών (Local Group). Παρότι το νούμερο αυτό μπορεί να φαντάζει εξωφρενικά μεγάλο, αποτελεί μόλις περίπου το 1% του αστρικού πληθυσμού του Γαλαξία. 

Ο δεύτερος και ο τρίτος κατάλογος¹ περιέχουν πάνω από 1,46 δισεκατομμύρια πηγές: απομονωμένα άστρα κατηγοριοποιημένα σε διάφορα στάδια εξέλιξης, διπλά συστήματα και πηγές κβάζαρ σε άλλους γαλαξίες. Τα δεδομένα αυτά βοηθούν στη μελέτη της δημιουργίας των άστρων, και της δυναμικής και χημικής τους εξέλιξης. Επίσης, η ανάλυση της κίνησης των άστρων μας δίνει πληροφορίες για τις ροές μεγάλης κλίμακας στον Γαλαξία, και κατ’ επέκταση για τον σχηματισμό και εξέλιξη των δομών του, όπως η γαλαξιακή ράβδος, ή η αλληλεπίδραση του με γειτονικούς γαλαξίες.

Επιπλέον, η GAIA έχει παρατηρήσει και κατηγοριοποιήσει εξωπλανήτες, μικρά σώματα του Ηλιακού μας συστήματος (αστεροειδείς κτλ), και περίπου μισό εκατομμύριο απομακρυσμένους κβάζαρ. Οι τελευταίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για νέα τεστ της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας και του καθιερωμένου κοσμολογικού μας μοντέλου.

¹ Ο πρώτος κατάλογος (Σεπτέμβριος του 2016) περιέχει περίπου 1.1 δισεκατομμύρια άστρα. Οι επόμενοι κατάλογοι προσθέτουν κάποια επιπλέον άστρα, αλλά εστιάζουν και στη μακροχρόνια παρατήρηση των ήδη υπαρχόντων στόχων, ώστε να συλλέξουν περισσότερες πληροφορίες για τις ιδιότητες τους και τις τροχιές τους (ανάλογα με το ουράνιο σώμα).