Μάρτιος

Στις 5 Μαρτίου 1979 ανιχνεύεται ο πρώτος magnetar!

Στις 5 Μάρτη του 1979, μια έκλαμψη ακτίνων γ ανιχνεύτηκε όχι από έναν, ούτε από δύο αλλά από 10 δορυφόρους! Λόγω αυτής της συγκυρίας, ήταν εύκολο να προσδιοριστεί με μεγάλη ακρίβεια ποια ήταν η πηγή αυτής της ακτινοβολίας. Όπως αποδείχθηκε, η έκλαμψη αυτή ήταν εξωγαλαξιακής προέλευσης: προήλθε από ένα υπόλειμμα υπερκαινοφανούς στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, το οποίο ονομάστηκε SGR0525-66.

Σαν να μην έφτανε αυτή η ιδιαιτερότητα, αυτή η έκλαμψη ακτίνων γ ήταν η ισχυρότερη που είχε ανιχνευτεί μέχρι τότε, γεγονός που συνέβαλε ακόμα περισσότερο στο να κινήσει το ενδιαφέρον της αστροφυσικής κοινότητας. Έπρεπε να περάσουν 13 ολόκληρα χρόνια για να διατυπώθει μια θεωρία από τους R. Duncan, C. Thompson, που επεκτάθηκε και από τον B. Paczynski, ικανή να εξηγήσει τόσο αυτήν, όσο και παρόμοιες παρατηρήσεις.

Σύμφωνα με αυτήν, η πηγή της εν λόγω ακτινοβολίας ήταν ένα νέο είδος αστέρα νετρονίων με εξαιρετικά ισχυρό μαγνητικό πεδίο, περίπου 1000 φορές ισχυρότερο από αυτό ενός τυπικού αστέρα νετρονίων, και περίπου 1 τρισεκατομμύριο φορές ισχυρότερο από αυτό της Γης και ονομάστηκε magnetar. 

Από το 1979 μέχρι σήμερα, έχουν εντοπιστεί μόλις 30 magnetar! Υπάρχουν μάλιστα ισχυρές ενδείξεις ότι αυτού του είδους τα αστροφυσικά αντικείμενα συνδέονται με ακόμη ένα εντυπωσιακά ισχυρό φαινόμενο, τις ταχείες ραδιο-εκλάμψεις (Fast Radio Bursts).

Περισσότερα για τους magnetar άλλα και το πώς ανιχνεύονται, μπορείτε να διαβάσετε στο σχετικό μας άρθρο.

Στις 13 Μαρτίου 1781, ο William Herschel παρατηρεί τον πλανήτη Ουρανό από τον κήπο του σπιτιού του!

Οι παρατηρήσεις αυτές, και η μετέπειτα παρακολούθηση της τροχιάς του, θα οδηγήσουν στην ταξινόμηση του αντικειμένου σαν πλανήτη του Ηλιακού μας συστήματος! Αρχικά, ο ίδιος ο Herschel, είχε κατηγοριοποιήσει το ουράνιο σώμα σαν κομήτη! Ο Ουρανός είχε παρατηρηθεί αρκετές φορές πριν τον Herschel και την οριστική κατηγοριοποίηση του ως πλανήτη, από τον Ίππαρχο (μάλλον), τον Flamsteed, τον Le Monier.

Ο Ουρανός είναι ο τρίτος μεγαλύτερος πλανήτης (με βάση τη διάμετρο του) και ο τέταρτος μεγαλύτερος πλανήτης (με βάση τη μάζα του) στο Ηλιακό μας σύστημα.

Έχει παρόμοια σύσταση με τον Ποσειδώνα, και οι δυο τους ονομάζονται “παγωμένοι γίγαντες”. Σαν τους υπόλοιπους γίγαντες πλανήτες (Ουρανός, Ποσειδώνας, Κρόνος και Δίας) δεν έχει σαφώς καθορισμένη στερεή επιφάνεια – έχει μια αρκετά περίπλοκη δομή, με ένα στερεό πυρήνα που καλύπτεται από έναν “ωκεανό” νερού και αμμωνίας και τη πιο παγωμένη ατμόσφαιρα στο Ηλιακό μας σύστημα (-224 °C) αποτελούμενη από υδρογόνο και ήλιο.

Ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Ουρανού είναι ότι ο άξονας περιστροφής του είναι “πλαγιασμένος”, και συγκεκριμένα βρίσκεται πολύ κοντά στο επίπεδο που ορίζει η τροχιά του γύρω από τον Ήλιο (φανταστείτε το απλοϊκά, ότι είναι σαν ο βόρειος πόλος της Γης να κοιτούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα κατευθείαν προς τον Ήλιο).

Σαν σήμερα στις 14 Μαρτίου 1879, γεννιέται ο Albert Einstein!

Πρόκειται για έναν άνθρωπο με πολλαπλά διαβατήρια! Γεννιέται στη σημερινή πόλη Ulm, της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Μετακομίζει το 1895 στην Ελβετία, όπου δηλώνει “απάτρις”, μέχρι να πάρει τελικά την ελβετική υπηκοότητά το 1901, την οποία και διατηρεί μέχρι το τέλος της ζωής του. Στο ενδιάμεσο, γίνεται επίσημα πολίτης της Αυστρίας, της Πρωσίας και τελικά, από το 1940, των ΗΠΑ.

Ο Einstein θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς όλων των εποχών, με συνεισφορά στη στατιστική φυσική, την κβαντομηχανική και προφανώς τη διατύπωση της Ειδικής και Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας.

Ερμήνευσε θεωρητικά την κίνηση των μορίων (“κίνηση Brown”), μελέτησε τις θερμικές ιδιότητες του φωτός και διατύπωσε – σαν αποτέλεσμα της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας – την “πιο διάσημη εξίσωση στον κόσμο” E = mc², που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στους διάφορους πυρηνικούς αντιδραστήρες ανά τον κόσμο. Με την Ειδική Σχετικότητα, αλλάζει θεμελιωδώς των ερμηνεία του χώρου και του χρόνου, ενοποιώντας τις δύο έννοιες στον “χωροχρόνο”. Αυτό τελικά θα οδηγήσει στην “ανατροπή” του Νεύτωνα από τον “θρόνο της βαρύτητας” με τη διατύπωση της Γενικής Σχετικότητας, όπου πλέον η βαρύτητα θεωρείται αποτέλεσμα της καμπύλωσης του χωροχρόνου. Με άλλα λόγια αποκτά γεωμετρική περιγραφή, σε αντίθεση με την κλασική έννοια της δύναμης που ασκείται από το ένα σώμα στο άλλο.

Πήρε το βραβείο Νόμπελ για την ερμηνεία του “φωτοηλεκτρικού φαινομένου και τη συνεισφορά του στη θεωρητική φυσική” το 1921.

Πέρα από τη φυσική, τον ενδιέφερε πολύ η φιλοσοφία της επιστήμης, αγαπούσε τη μουσική, αλλά ήταν και ενεργός στα κοινωνικά και πολιτικά τεκταινόμενα της εποχής του.

Διαβάστε περισσότερα:

• Μπορείτε να βρείτε πολλά σχετικά άρθρα σε σχέση με τη σχετικότητα στην ιστοσελίδα μας. 
• Με τη βοήθεια “τεχνητής νοημοσύνης”, πλέον μπορείτε να “μιλήσετε” (στα αγγλικά) μαζί του εδώ.  
• Το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου του Einstein (κείμενα, επιστημονικά άρθρα κτλ), μπορείτε να το βρείτε και ηλεκτρονικά.

Στις 23 Μαρτίου 1882 γεννιέται η Γερμανίδα μαθηματικός Emmy Noether!

Λιγότερο γνωστά όμως είναι τα πρώτα χρόνια της ακαδημαϊκής της ζωής, όπου αντιμετώπισε περιφρόνηση και σεξισμό από πολλούς καθηγητές της εποχής. Απέκτησε διδακτορικό το 1907 και αρχικά χρηματοδοτούσε η ίδια την έρευνά της, ενώ παράλληλα βοηθούσε στις διαλέξεις τον (επίσης μαθηματικό) πατέρα της, Max Noether. Ύστερα από πρόσκληση των Hilbert και Klein μετέβη στο Göttingen. Εκεί όμως μια μεγάλη μερίδα του προσωπικού δεν μπορούσε να δεχτεί πως μια γυναίκα θα συμμετείχε στο διδακτικό έργο, και παρέμεινε μόνο ύστερα από την παρότρυνση των Hilbert και Klein. Αρχικά, κατόρθωσε να διδάξει μόνο στα μαθήματα του Hilbert και πάλι χωρίς πληρωμή. Το 1919 ωστόσο, μια χρονιά μετά τη διατύπωση του διάσημου θεωρήματός της, έγινε τελικά δεκτή ως λέκτορας.

Λίγα χρόνια αργότερα μετά όμως, το 1933, θα βίωνε διωγμό μια ακόμα φορά, λόγω της εβραϊκής καταγωγής της. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, έχοντας απολυθεί από τη θέση της στο πανεπιστήμιο, θα εγκατέλειπε τη χώρα για τις Ηνωμένες Πολιτείες όπου και εργάστηκε ως το θάνατό της το 1935.

Στις 27 Μαρτίου 1845 γεννιέται ο Wilhelm Röntgen!

Σαν σήμερα, το 1845, γεννιέται στο Lennep της Πρωσίας (σήμερα: Remscheid, Γερμανία) ο Wilhelm Röntgen. Και αν το όνομά του δε σας θυμίζει κάτι, σίγουρα έχετε ακούσει για τη σημαντικότερη ανακάλυψή του: τις ακτίνες Röntgen, γνωστές και ως ακτίνες Χ.

Μετά από την άδικη αποβολή του από το τεχνικό σχολείο της Ουτρέχτης, φοίτησε στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης ενώ έλαβε το διδακτορικό του το 1869 από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Η αρχική του έρευνα αφορούσε την ειδική θερμότητα των αερίων και τη θερμική αγωγιμότητα των κρυστάλλων. Ωστόσο, έγινε γνωστός για κάτι διαφορετικό! Το 1895 μελετούσε τη  διέλευση δεσμών ηλεκτρονίων μέσα από σωλήνα με αέριο σε χαμηλή πίεση. Αν και ο σωλήνας ήταν εξωτερικά καλυμμένος με αδιαφανές χαρτόνι ώστε να αποτρέπεται η διέλευση των τότε γνωστών ακτινοβολιών, παρατήρησε ότι ένα πέτασμα καλυμμένο με ειδική επίστρωση (με βάση το βάριο) φωσφόριζε ακόμα και αν βρισκόταν 2 μέτρα μακριά από τον σωλήνα! Ερευνώντας περαιτέρω το φαινόμενο, τράβηξε τη διάσημη “φωτογραφία” της παλάμης της συζύγου του, όπου φαίνονται τα οστά και το δαχτυλίδι της, ενώ η σάρκα φαινόταν ως σκιά. Επιβεβαίωσε στη συνέχεια ότι και άλλα υλικά, όπως το ξύλο, μπορούσαν να διαπεραστούν από αυτές τις ακτίνες. Μη γνωρίζοντας την ακριβή φύση τους, τις ονόμασε ακτίνες Χ. Η ηλεκτρομαγνητική φύση τους επιβεβαιώθηκε λίγα χρόνια αργότερα: προέρχονταν από την αλληλεπίδραση των ηλεκτρονίων με τα υλικά που διαπερνούσαν (π.χ. γυαλί του σωλήνα).