Οι επιστήμονες δίνουν ονόματα σε αστεροειδείς, δίνουν όμως και σε άστρα;

Εικόνα: Ο αστερισμός του Λέοντα, με σημειωμένα τα ιστορικά ονόματα των άστρων του, και τα ονόματά τους σύμφωνα με την ταξινόμηση του Bayer.
Πηγή: Wikipedia, IAU, Sky & Telescope Magazine (Roger Sinnott & Rick Fienberg).

Ναι! Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (International Astronomical Union, IAU) ξεκίνησε το 2016 μια προσπάθεια να συντάξει έναν κατάλογο με τα ονόματα των άστρων που παρουσιάζουν αστρονομικά “πολιτισμική” αξία. Σε αυτόν περιλαμβάνονται τα ονόματα μερικών εκατοντάδων άστρων που έχουν ένα ιστορικό όνομα ήδη από την αρχαιότητα ή τον πρώιμο μεσαίωνα και σχετίζεται με τη μυθολογία των πολιτισμών ή/και τις λαογραφικές παραδόσεις που επικρατούσαν τις εποχές εκείνες (π.χ. Αντάρης, Αλτάιρ). Περιλαμβάνονται όμως και ονόματα που έχουν αποδοθεί τα τελευταία χρόνια, υπό την προϋπόθεση πάντα να σχετίζονται με την αστρονομική ή την ιστορική πολιτισμική κληρονομιά περιοχών από οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη (π.χ. Ginan, Tapecue, τα οποία συνδέονται με τους Αβορίγινες της Αυστραλίας και με την ιθαγενή γλώσσα Γκουαρανί της Ν. Αμερικής αντίστοιχα). Ολόκληρος ο κατάλογος με τα μέχρι σήμερα εγκεκριμένα ονόματα είναι διαθέσιμος εδώ.

Η πρώτη συστηματική ονοματοδοσία και ταξινόμηση των ορατών με γυμνό μάτι άστρων του νυχτερινού ουρανού έγινε το 17ο αιώνα από τον Johann Bayer, στο έργο του με τίτλο “Uranometria”. Αυτή η ταξινόμηση είναι σήμερα η πιο διαδεδομένη ανάμεσα στους ερασιτέχνες αστρονόμους. Σύμφωνα με αυτήν, δεδομένου ότι ο ουράνιος θόλος είχε ήδη χωριστεί σε 88 -άνισα- τμήματα, τους γνωστούς μας αστερισμούς, τα ονόματα των άστρων κωδικοποιούνται με βάση τη φαινόμενη λαμπρότητά* τους και τον αστερισμό στον οποίο ανήκουν. Για το πρώτο σκέλος χρησιμοποιείται ένα γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου (και του λατινικού όταν αυτά εξαντληθούν) και για το δεύτερο το λατινικό όνομα του αστερισμου στη γενική πτώση. Τα γράμματα κατανέμονται με φθίνουσα φαινόμενη λαμπρότητα. Δηλαδή, το φαινομενικά λαμπρότερο αστέρι του αστερισμού παίρνει το γράμμα “α”, το δεύτερο φαινομενικά λαμπρότερο το “β”, κ.ο.κ. Για παράδειγμα, ακολουθώντας την ταξινόμηση αυτή, ο Αλτάιρ έχει το όνομα α Aquilae (συντομογραφία: α Aql), που “μεταφράζεται” ως “το λαμπρότερο, όπως φαίνεται από τη Γη, άστρο στον αστερισμό του Αετού”.

Με την εξέλιξη της τεχνολογίας των τηλεσκοπίων και την επακόλουθη ανακάλυψη εκατομμυρίων άστρων όμως, εμφανίστηκε η ανάγκη να βρεθεί ένα νέο και πιο πρακτικό σύστημα ταξινόμησης. Έτσι, προέκυψε ο Guide Star Catalog-II (GSC-II) στον οποίο περιλαμβάνονται περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο άστρα, με τη λίστα να εμπλουτίζεται συνεχώς μέσω νέων συστηματικών παρατηρήσεων του ουρανού (γνωστών ως Sky Surveys). Σε αυτόν τον κατάλογο, τα αστέρια καταχωρούνται με βάση τις συντεταγμένες τους στον ουράνιο θόλο.

*Η διαφορά μεταξύ των όρων “φαινόμενη λαμπρότητα” και “απόλυτη λαμπρότητα” στην αστροφυσική είναι ότι ο πρώτος αναφέρεται στο πόσο λαμπρό μας φαίνεται ένα αστρονομικό αντικείμενο από τη Γη και ο δεύτερος στο πόσο λαμπρό είναι πραγματικά. Για να καταλάβουμε τη διαφορά, ας φανταστούμε το εξής: Έστω ότι ακριβώς δίπλα μας έχουμε ένα αναμμένο κερί, και 40 χιλιόμετρα μακριά μας υπάρχει ένας αναμμένος προβολέας γηπέδου. Σε αυτήν την περίπτωση, το κερί θα μάς φαίνεται πιο λαμπρό από τον προβολέα, και λέμε ότι το κερί έχει μεγαλύτερη φαινόμενη λαμπρότητα από τον προβολέα. Στην πραγματικότητα όμως, ο προβολέας εκπέμπει περισσότερο φως, έχει δηλαδή μεγαλύτερη απόλυτη λαμπρότητα από το κερί!