Ιούνιος

Από τότε, μας επιτρέπει να ανακαλύπτουμε το λεγόμενο “Ακραίο Σύμπαν”, το σύνολο δηλαδή των αστροφυσικών φαινόμενων που απελευθερώνουν ασύλληπτα για τον ανθρώπινο νου ποσά ενέργειας. 

Μάθετε περισσότερα για το εν λόγω τηλεσκόπιο και τους βασικούς στόχους παρατήρησής του στο σχετικό μας άρθρο.

Ένας από τους σπουδαιότερους επιστήμονες όλων των εποχών, με ανεκτίμητη συνεισφορά σχεδόν σε κάθε κλάδο της κλασικής φυσικής. Ενδεικτικά:

Στο έργο του με τίτλο “Μια δυναμική θεωρία του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου”, απέδειξε τη σύνδεση μεταξύ ηλεκτρικού πεδίου, μαγνητικού πεδίου και φωτός, θέτοντας τις βάσεις για αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως κλασική θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού και τις 4 εξισώσεις που την περιγράφουν και φέρουν το όνομά του. Ακόμη, μέσα από αυτην θεωρία προέβλεψε την ύπαρξη ραδιοκυμάτων, βασικό στοιχείο σήμερα της Αστροφυσικής αλλά και της καθημερινότητάς μας.

Στον κλάδο της θερμοδυναμικής, συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της κινητικής θεωρίας των αερίων, προτείνοντας την κατανομή των ταχυτήτων που έχουν τα σωματίδια ενός αερίου, η οποία αργότερα γενικεύτηκε από τον L. Boltzmann και έμεινε γνωστή ως κατανομή Maxwell-Boltzmann.

Η πολυεπίπεδη προσφορά του τον έκανε να θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης φυσικής, καθώς με τα έργα του επηρέασε την ανάπτυξη της ειδικής σχετικότητας και της κβαντομηχανικής, θεωριών που εμφανίστηκαν τον 20ό αιώνα.

 Μερικά fun facts:

– Δημοσίευσε την πρώτη του εργασία στην ηλικία των… 14 ετών.

– Στην ηλικία των 25 ετών, αναγορεύτηκε καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Αμπερντήν της Σκωτίας.

– Πρότεινε την τεχνική της χρήσης κόκκινων, πράσινων και μπλε φίλτρων για τη λήψη έγχρωμων φωτογραφιών.

– Το όνομά του έχει δοθεί σε μια οροσειρά της Αφροδίτης και σε έναν κρατήρα της Σελήνης.

Σπουδάζει φυσική και μαθηματικά στο ομώνυμο πανεπιστήμιο.

Το ερευνητικό του έργο εστιάζεται στη θεωρητική μετεωρολογία (όχι, δεν έλεγε τον καιρό) και στην υδροδυναμική. Την ίδια στιγμή, είχε πολύ σημαντικές συνεισφορές στον τομέα της κοσμολογίας, για τις οποίες είναι και γνωστός σήμερα.

Σε δύο κλασικά άρθρα του (1922, 1924), ο Friedman λύνει τις εξισώσεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Einstein σε μοντέλα του Σύμπαντος, μελετώντας στατικές, αλλά και δυναμικές (δηλαδή σύμπαντα που συστέλλονται/διαστέλλονται) λύσεις. Οι εξισώσεις αυτές φέρουν πλέον το όνομα του: “Εξισώσεις Friedman”.

Ο Einstein, ο οποίος πίστευε ότι το Σύμπαν είναι στατικό, αρχικά είχε διαφωνήσει με τις λύσεις του Friedman, πεπεισμένος ότι είχε βρει κάποιο λάθος στις πράξεις του. Τελικά, ο Friedman τον διόρθωσε και ο Einstein παραδέχτηκε το λάθος του!

Ο Friedman, εκτός από σπουδαίος επιστήμονας, ήταν και πολύ καλός δάσκαλος. Τα μαθήματα του φημίζονταν τόσο για την πρωτοτυπία τους, όσο και για την ευρεία γκάμα της θεματολογίας τους.

Ο George Gamow (κοσμολογία) και ο Vladimir Fock (κβαντομηχανική), διάσημοι φυσικοί και οι ίδιοι, ήταν μαθητές του.

Πεθαίνει τον Σεπτέμβριο του 1925 στο Λένινγκραντ σε πολύ μικρή ηλικία (37 ετών) από τυφοειδή πυρετό. Τραγικό είναι το γεγονός πως φαίνεται ότι κόλλησε τρώγοντας ένα άπλυτο αχλάδι που αγόρασε από έναν σταθμό τρένου, ενώ επέστρεφε στο Λένινγκραντ από τον μήνα του μέλιτος!

Η Valentina Tereshkova γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1937 στο χωριό Bolshoye Maslennikovo, που βρίσκεται κοντά στον ποταμό Βόλγα. Πριν από την επιλογή της για το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα, η Tereshkova ήταν εργάτρια σε εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας και ερασιτέχνης αλεξιπτωτίστρια. 

Είναι η πρώτη και η νεότερη γυναίκα που έχει πετάξει στο διάστημα, μάλιστα με μια αποστολή στην οποία ήταν μόνη της, στο Vostok 6.

Περιστράφηκε γύρω από τη Γη 48 φορές και πέρασε 2 μέρες, 22 ώρες, και 50 λεπτά στο διάστημα. 

Έπειτα, εντάχθηκε στην Πολεμική Αεροπορία ως μέλος του Σώματος Κοσμοναυτών και μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής της διορίστηκε αξιωματικός. Αργότερα αποφοίτησε από την Ακαδημία Μηχανικών της Πολεμικής Αεροπορίας του Ζουκόφσκι και επανεκπαιδεύτηκε για διαστημικές πτήσεις, αλλά δεν ξαναπήγε ποτέ στο διάστημα.

Παρά την επιτυχία της Tereshkova, χρειάστηκαν 19 χρόνια για να ταξιδέψει άλλη γυναίκα στο διάστημα.

Η Svetlana Savitskaya, επίσης από την ΕΣΣΔ, ήταν η επόμενη γυναίκα που ταξίδεψε στο διάστημα – το 1982. Ενώ η πρώτη Αμερικανίδα στο διάστημα, η Sally Ride, πήγε στο διάστημα το 1983. 

Ήξερες ότι… η Valentina Tereshkova δήλωσε ότι θα ήθελε να πάει στον Άρη.

Στις 26 Ιουνίου του 1730 γεννήθηκε ο Γάλλος αστρονόμος Charles Messier. Έμεινε γνωστός στην ιστορία κυρίως από τη σύνταξη του πρώτου ομώνυμου αστρονομικού καταλόγου ουράνιων σωμάτων «βαθέος ουρανού» τα οποία βρίσκονται αρκετά πιο μακριά από τα όρια του Ηλιακού μας συστήματος. Τέτοια αντικείμενα είναι τα νεφελώματα, τα αστρικά σμήνη και οι γαλαξίες, τα οποία μπορεί να βρίσκονται από μερικές δεκάδες χιλιάδες έως και μερικά εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Τα μέλη του καταλόγου αυτού, ξεκινούν με το αρχικό γράμμα του Charles Messier «Μ» και ακολουθούνται από έναν αριθμό. Σήμερα, είναι πλέον γνωστά ως τα 110 «αντικείμενα του Μεσιέ».

O Charles Messier  ξεκίνησε να συντάσσει τη γνωστή λίστα του με κύριο σκοπό τη δημιουργία ενός καταλόγου κομητών. Ο ίδιος ήταν ένας “κυνηγός” κομητών μιας και είναι σπάνια και φαντασμαγορικά αστρονομικά αντικείμενα. Έτσι λοιπόν επιθυμούσε να συντάξει μία λίστα αντικειμένων που παρουσιάζουν μη σταθερή θέση στον ουρανό και να τα ξεχωρίζει από αυτά που έχουν σταθερή θέση.

Υπάρχει και α μαραθώνιος-Messier, τον οποίο περιμένουν οι αστρονόμοι πως και πως Κάθε χρόνο περίπου τον μήνα Μάρτιο, φαίνονται στον ουρανό σχεδόν όλα τα αντικείμενα Messier από τη δύση μέχρι την ανατολή του Ηλίου. Έτσι ο σκοπός του μαραθωνίου ενός αστρονόμου είναι να καταφέρει να δει ή και να φωτογραφήσει μέσα σε μία νύχτα και τα 110 αντικείμενα Messier !

Μπορείτε να δείτε εικόνες από αυτά τα 110 αντικείμενα Messier εδώ.

Διαβάστε περισσότερα για τον Charles Messier και τα αντικείμενα αυτά στο σχετικό μας άρθρο. 

Σαν σήμερα, στις 27 Ιουνίου του 1996, η αποστολή Galileo της NASA ολοκληρώνει την πρώτη διέλευση (flyby) του Γανυμήδη, του μεγαλύτερου δορυφόρου του Δία. Η ιστορική αυτή στιγμή αποδείχθηκε ακόμη σημαντικότερη λίγες μέρες μετά, καθώς μια απροσδόκητη ανακάλυψη προέκυψε από την ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν κατά τη διέλευση. 

Ας ξεκινήσουμε με ορισμένα ιστορικά στοιχεία. Το Galileo εκτοξεύτηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1989 και έφτασε στο σύστημα του Δία περίπου 6 χρόνια αργότερα, στις 7 Δεκεμβρίου του 1995. Η μικρότερη απόσταση από τον Γανυμήδη κατά τη διέλευση ήταν περίπου 835 χιλιόμετρα.

Οι πρώτες εικόνες έδειξαν ότι η επιφάνεια του δορυφόρου έχει “βομβαρδιστεί” από μετεωρίτες και είναι καλυμμένη από κρατήρες, ενώ διακρίνεται και έντονο ανάγλυφο. Η σημαντικότερη όμως πληροφορία αφορούσε το μαγνητικό πεδίο κοντά στον Γανυμήδη. Οι ερευνητές της NASA περίμεναν να υπάρχει κάποιου είδους αλληλεπίδραση μεταξύ του Δία και του δορυφόρου του. Ωστόσο τα δεδομένα τους εξέπληξαν, καθώς έδειξαν κάτι περισσότερο: την ύπαρξη μιας “μαγνητόσφαιρας μέσα σε μια άλλη μαγνητόσφαιρα”. Λίγες μέρες μετά, ανακοινώθηκε ότι ο Γανυμήδης είναι, και παραμένει ως σήμερα, ο μοναδικός δορυφόρος με το δικό του μαγνητικό πεδίο!

Έκτοτε, ο Γανυμήδης και το περιβάλλον γύρω του είναι αντικείμενο έρευνας, με αποκορύφωμα την αποστολή JUICE της ESA, η οποία εκτοξεύθηκε στις 14 Απριλίου 2023!

πορείτε να δείτε εικόνες από αυτά τα 110 αντικείμενα Messier εδώ.

Όταν σκεφτόμαστε ατομική ή πυρηνική φυσική το μυαλό μας πάει στον Niels Bohr ή στον JJ Thomson.

Σήμερα σας συστήνουμε τη Maria Goeppert Mayer, τη δεύτερη γυναίκα που έλαβε Nobel φυσικής μετά τη Marie Curie και μια από τις μόλις 4 γυναίκες (μαζί με την Donna Strickland – 2018 και την Andrea Ghez – 2020) που έχουν λάβει ποτέ το συγκεκριμένο βραβείο!

Η Maria Goeppert Mayer γεννήθηκε στην πόλη Katowittz (Πρωσία, ενώ πλέον Katowice, πόλη της Πολωνίας), ενώ έλαβε το διδακτορικό της δίπλωμα στο Πανεπιστήμιο του Göttingen στη Γερμανία. Αργότερα μετακόμισε στην Αμερική όπου μετά από χρόνια έγινε καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της California στο San Diego.

Η Mayer έχει αναγνωριστεί για τις σημαντικές συνεισφορές της στην πυρηνική φυσική και συγκεκριμένα για το πυρηνικό μοντέλο φλοιών και τους “μαγικούς αριθμούς” στην πυρηνική φυσική.

Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά;

– Συνοπτικά, το μοντέλο των φλοιών περιγράφει τα νουκλεόνια (πρωτόνια και νετρόνια) στον πυρήνα ενός ατόμου ως σωματίδια που βρίσκονται σε ένα πηγάδι δυναμικού και καταλαμβάνουν διαφορετικά ενεργειακά επίπεδα. Σαν αναλογία σκεφτείτε τις ενεργειακές στάθμες που καταλαμβάνουν τα ηλεκτρόνια σε ένα άτομο. Αυτό συμβαίνει επειδή  τα νουκλεόνια είναι φερμιόνια (Τα φερμιόνια είναι στοιχειώδη σωματίδια που υπακούουν στη στατιστική Fermi-Dirac και έχουν ημιακέραιο σπιν (1/2, 3/2 …)), ακολουθούν δηλαδή την απαγορευτική αρχή του Pauli που μας λέει ότι δύο ίδια φερμιόνια δεν μπορούν να βρίσκονται στην ίδια κβαντική κατάσταση, να έχουν δηλαδή την ίδια ενέργεια, σπιν κτλ.

– Οι μαγικοί αριθμοί στην πυρηνική φυσική είναι οι 2, 8, 20, 28, 50, 82, 126  και αναφέρονται στον αριθμό των νουκλεονίων στον πυρήνα που αντιστοιχεί σε γεμάτους φλοιούς. Το παραπάνω μοντέλο καταλήγει σε αυτούς τους αριθμούς έπειτα από υπολογισμούς. Τα άτομα με αριθμό νετρονίων ή πρωτονίων στον πυρήνα τους ίσο με έναν “μαγικό αριθμό” έχουν διάφορες ιδιότητες όπως για παράδειγμα είναι πιο σταθερά (δεν υφίστανται ραδιενεργή διάσπαση) και βρίσκονται σε περισσότερη αφθονία στη φύση από την αναμενόμενη. Παράδειγμα ενός τέτοιου στοιχείου είναι ο μόλυβδος (Pb-208 με 82 πρωτόνια στον πυρήνα του).