Το κοσμικό περιδέραιο που στολίζει το Γαλαξία

Ο αστερισμός του Βέλους μπορεί να μην είναι μέσα στους δημοφιλέστερους του νυχτερινού ουρανού, αλλά μέσα του φιλοξενεί ένα αριστούργημα της φύσης. Περίπου 15.000 έτη φωτός μακριά, ένας αστρικός χορός δύο αστέρων έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο νεφέλωμα που ονομάζεται “Νεφέλωμα Περιδέραιο”, ή “Necklace Nebula”. Το Νεφέλωμα Περιδέραιο ανακαλύφθηκε το 2005 μέσω της έρευνας Isaac Newton Telescope Photometric H-alpha Survey (IPHAS), που σκοπό είχε τη μελέτη του βόρειου Γαλαξιακού επιπέδου. Το ιδιαίτερο σχήμα του έχει μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. 

Στο κέντρο του νεφελώματος υπάρχει ένα διπλό σύστημα αστέρων. Πριν από 10.000 χρόνια, τα καύσιμα του γηραιότερου άρχισαν να τελειώνουν, κάνοντας το άστρο να διασταλεί σε αυτό που ονομάζουμε ερυθρό γίγαντα. Λόγω όμως της πολύ μικρής απόστασης των δύο αστέρων μεταξύ τους, ο ερυθρός γίγαντας κατέληξε να  “καταπιεί” την τροχιά του διπλανού του. Συνεπώς, το μικρότερο άστρο βρέθηκε να περιστρέφεται εντός του μεγάλου! Μέσα όμως στον ερυθρό γίγαντα υπάρχει θερμό και πυκνό αέριο, οπότε το δεύτερο άστρο άρχισε σιγά σιγά να χάνει ενέργεια μέσω διαδικασιών που θα μπορούσαν να συνοψιστούν ως “τριβή”. Αυτό οδήγησε την τροχιά του δεύτερου αστέρα να γίνεται όλο και μικρότερη με κάθε περιστροφή του.

Λόγω της Αρχής Διατήρησης της Στροφορμής, όσο μικρότερη γινόταν η ακτίνα της τροχιάς του δεύτερου αστέρα, τόσο αυξανόταν και η ταχύτητα περιστροφής των δύο αντικειμένων (παρόμοιο φαινόμενο παρατηρούμε όταν για παράδειγμα μία αθλήτρια καλλιτεχνικού πατινάζ μαζεύει τα χέρια της και περιστρέφεται γρηγορότερα). Επίσης, αυτό είχε και σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη ιδιοπεριστροφή του μεγάλου αστέρα. Συν τοις άλλοις, η διαστολή του πρώτου άστρου έχει οδηγήσει πλέον την ύλη που βρισκόταν στα εξώτερά του στρώματα σε μεγάλες αποστάσεις, όπου είναι πιο δύσκολο να συγκρατηθεί κάτω από τη βαρύτητά του. Όσο λοιπόν ο χορός των αστέρων γινόταν όλο και πιο γρήγορος, πυκνώματα αερίου εκτοξεύονταν στο διάστημα σαν ένα είδος “βαρυτικής σφεντόνας”. 

Αυτό που βλέπουμε στην εικόνα είναι αέριο που έχει ξεφύγει από το βαρυτικό πεδίο του συστήματος λόγω των γρήγορων κινήσεων που εκτελούν οι δύο αστέρες. Το αέριο βρίσκεται κυρίως πάνω στο επίπεδο περιστροφής των άστρων, σχηματίζοντας έτσι έναν δακτύλιο γύρω από το διπλό σύστημα. Τα φωτεινά λευκά σημεία που παρατηρούμε πάνω στο κοσμικό κολιέ είναι συμπυκνώματα αερίου. Δημιουργήθηκαν μέσω του χορού των αστεριών, κυρίως λόγω των κινήσεων του 2ου άστρου γύρω από το 1ο. Ο λόγος που είναι φωτεινά είναι ότι έχουν απορροφήσει ακτινοβολία από το διπλό σύστημα, την οποία επανεκπέμπουν ως υπεριώδες φως. Έτσι, μαζί με τον υπόλοιπο δίσκο δημιουργείται η τελική εικόνα του περιδέραιου, με μία υπέροχη μπλε βάση και εντυπωσιακά λευκά “διαμάντια” να τη στολίζουν! Δύο αστέρες, ένας διαστημικός χορός και φυσική… ένας συνδυασμός της φύσης που κατάφερε να δημιουργήσει ένα κοσμικό αριστούργημα…