Γιατί τα πεφταστέρια δεν είναι αστέρια και τα αστέρια δε φέγγουν στο παρόν;

Πολλές φορές θα έχετε δει ή θα έχετε ακούσει: “Κοίτα ένα πεφταστέρι. Kάνε μια ευχή!”. Στην πραγματικότητα, αυτή η φωτεινή λάμψη δεν είναι αστέρι. Είναι ένα μικρό κομμάτι σκόνης ή κάποιου είδους μικρής πέτρας, που περιφερόταν γύρω από τη Γη, η Γη το τράβηξε, πήρε φωτιά μερικές δεκάδες χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος, κάηκε λόγω των τριβών με τον ατμοσφαιρικό αέρα και αυτό είναι η λάμψη που είδαμε. Αυτά ονομάζονται μετέωρα. Αν είναι πιο μεγάλα και καταφέρουν να επιζήσουν μετά που θα αρπάξουν και θα πέσουν τελικά στη Γη, ονομάζονται μετεωρίτες. Ναι, σαν αυτόν που πιστεύουμε ότι εξαφάνισε τους δεινόσαυρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια και σαν αυτόν που έπεσε στη Ρωσία το Φλεβάρη του 2013. 

Μερικές φορές το χρόνο, όπως στα μέσα του Αυγούστου ή  του Νοεμβρίου, έχουμε βροχή μετεώρων. Αυτό συμβαίνει γιατί η γη περνάει από την τροχιά ενός κομήτη, ο οποίος άφησε πίσω μερικά κομμάτια του, καθώς περιφερόταν γύρω από τον ήλιο (Εικόνα 1). Σε αυτές τις βροχές έχουμε δώσει ονόματα ανάλογα με το από ποιο σημείο του ουρανού φαίνεται να προέρχονται. Η βροχή διαττόντων αστέρων τον Αύγουστο ονομάζεται Περσίδες (και είναι από τις πιο εντυπωσιακές), γιατί φαίνεται να προέρχεται από τον αστερισμό του Περσέα και του Νοέμβρη Λεοντίδες, γιατί φαίνεται να προέρχεται από τον αστερισμό του Λέοντα. Προσοχή, όμως! Δεν προέρχονται όντως από εκεί αλλά βρίσκονται σε πολύ μικρότερες αποστάσεις. Απλά πήραν το όνομα του ανάλογου αστερισμού, για να  βοηθήσουν τους αστρονόμους ως προς το πού να κοιτάξουν. 

Τα πραγματικά αστέρια βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις από τις μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες  χιλιόμετρα των πεφταστεριών. Το πιο κοντινό σε εμάς είναι ο Ήλιος μας που βρίσκεται σε μία απόσταση 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα περίπου. Το αμέσως επόμενο πιο κοντινό είναι ο Proxima του Κενταύρου, το ένα από το σύστημα των τριών αστεριών του Κενταύρου. Βρίσκεται σε μία απόσταση περίπου 40 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων. Όπως καταλαβαίνουμε οι αποστάσεις αρχίζουν να ξεφεύγουν. Γι αυτό το λόγο οι αστροφυσικοί εισήγαγαν μία νέα μονάδα μέτρησης απόστασης, το έτος φωτός (μη σας μπερδεύει η λέξη έτος, πρόκειται για μονάδα απόστασης). Είναι η απόσταση που διανύει το φως σε ένα έτος και ισούται χονδρικά με 10 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα. 

Το φως είναι ο συμπαντικός πρωταθλητής ταχύτητας των 300 χιλιάδων χιλιόμετρων το δευτερόλεπτο περίπου. Αν μπορούσε να κάνει το γύρο της Γης στον Ισημερινό της θα τον διένυε 7,5 φορές περίπου σε ένα δευτερόλεπτο! Παρόλα αυτά σε αστρικές κλίμακες ακόμα και το φως χρειάζεται χρόνια για να διανύσει τις αντίστοιχες αποστάσεις. Σύμφωνα με αυτή την εισαγωγή η απόσταση του Proxima α ισούται περίπου με 4,24 έτη φωτός ενώ του κοντινότερου  Γαλαξία στο δικό μας, της Ανδρομέδας, στα 2 εκατομμύρια έτη φωτός. Το ορατό πια Σύμπαν φτάνει στα 13,8 δισεκατομμύρια έτη φωτός (Εικόνα 2). Τι σημαίνουν όλα αυτά επομένως για τις ουράνιες παρατηρήσεις μας; Η παρατήρηση οποιουδήποτε αντικειμένου  οφείλεται στο προσπίπτον φως, από το αντικείμενο, στο μάτι μας. Ο  Ήλιος εκπέμπει φως το οποίο χρειάζεται 8,5 λεπτά περίπου (απόσταση 8,5 λεπτά φωτός) για να φτάσει σε εμάς. Άρα οποιαδήποτε αλλαγή συμβαίνει στον Ήλιο, γίνεται αντιληπτή από εμάς μετά από 8,5 λεπτά. Δηλαδή εμείς παρατηρούμε χρονικά τον Ήλιο όπως ήταν πριν από 8,5 λεπτά. Το ίδιο φυσικά ισχύει για όλα τα αστέρια και τους Γαλαξίες. Η απόστασή τους σε έτη φωτός μας μαρτυρά πόσο πίσω στο παρελθόν τους βλέπουμε. 

Την επόμενη φορά που θα παρατηρήσετε τον ουρανό και δείτε πεφταστέρι, θα ξέρετε ότι αυτό γίνεται κάπου κοντά στο παρόν ενώ όλα τα άλλα αστέρια του ουράνιου θόλου είναι απλά μακρινές εκπομπές του παρελθόντος.