Διονύσης Σιμόπουλος: Η ζωή και το έργο του, “Είμαστε αστρόσκονη” 

Θα ήταν δύσκολο να αποτυπώσουμε σε λίγες γραμμές όλη τη ζωή και το έργο του σπουδαίου αυτού ανθρώπου, που επηρέασε πολυάριθμο κόσμο και άνοιξε ένα μεγάλο παράθυρο στα σπίτια όλων των Ελλήνων στην αστρονομία και στην επιστήμη. Ένα πνεύμα ανήσυχο, που δεν επαναπαύτηκε ποτέ και  διαρκώς αναζητούσε το κάτι παραπάνω. Αρθρογραφία, συγγραφή βιβλίων και επιμέλεια εκπαιδευτικών προγραμμάτων στην τηλεόραση, η οποία περιελάμβανε το έργο που επιτέλεσε ως διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, έργο 50 χρόνων που δε χωράει σε μερικές γραμμές. Με μάτια ανοιχτά, αναζητούσε συνεχώς τι καλύτερο μπορεί να προσφέρει στο ελληνικό κοινό. Μπορεί να μην ήταν αστροφυσικός και να μην είχε διδακτορικό στην αστροφυσική, αλλά κατάφερε να ακολουθήσει το όνειρό του, να εμπνεύσει γενιές Ελλήνων αλλά και νυν αστροφυσικών, έργο αξιοσημείωτο που η χώρα μας δε θα ξεχάσει. 

Παρακάτω θα βρείτε κάποιες σημαντικές αναφορές στο έργο του και προτρέπουμε τους αναγνώστες να αναζητήσουν τα βιβλία του. 

Γράφει ο Ηλίας Μαγκλίνης από την Καθημερινή για τον Διονύση Σιμόπουλο.

“Το νεαρό παιδί από την Πάτρα που ως πρόσκοπος είδε μια νύχτα του 1960 τον έναστρο ουρανό με τηλεσκόπιο από την Αμφίκλεια και μαγεύτηκε και έπειτα βρέθηκε να σπουδάζει στην Αμερική με 250 δολάρια όλα και όλα στην τσέπη, ανέλαβε το πλανητάριο της Λουιζιάνα για να επιστρέψει στην πατρίδα του και να προσφέρει επί σειρά δεκαετιών σε γενιές Ελληνόπουλων, ο Διονύσης Σιμόπουλος έγινε αυτό που έλεγε πάντοτε ότι είμαστε: σκόνη των άστρων. Ο ίδιος μπορεί να έσβησε, το φως του όμως ταξιδεύει ακόμα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα άστρα.”

Όμως εξίσου εξαιρετικός ήταν και ο αποχαιρετισμός μεταξύ δύο σπουδαίων προσωπικοτήτων, χαρακτήρων και προσωπικοτήτων (Διονύσης Σιμόπουλος – Σταμάτης Κριμιζής), έτσι όπως την κατέγραψε ο Μάκης Προβατάς. Γιατί μέχρι και το τέλος η ψυχή του ήταν δοσμένη στην επιστήμη που αγάπησε να υπηρετεί. 
“Ξαφνικά μου λέει με λίγο πιο δυνατή φωνή «Έλα πιο κοντά μου. Πάρε τον Σταμάτη και βάλε ανοιχτή ακρόαση». Τον κάλεσα από το κινητό μου, του είπα πού βρισκόμαστε και ότι ο Διονύσης θέλει να του μιλήσει… «Σταμάτη μου, ο Διονύσης είμαι. Συγχώρεσέ μου τη χάλια φωνή, αλλά δεν είμαι καλά. Ήθελα όμως να σου μιλήσω. Είμαστε σε ανοιχτή ακρόαση και οι τρεις…» Δεν έκαναν καμία απολύτως αναφορά στην αρρώστια του Διονύση και αμέσως άρχισαν να συζητούν για το Cospar Athens. Έλεγαν και οι δύο πόσο χαρούμενοι ήταν που πήγε εξαιρετικά και για τις σπουδαίες ανακοινώσεις που έγιναν σε αυτό. Μετά συζήτησαν και για τις σημαντικές εξελίξεις γενικά στην επιστήμη τους…Είχε περάσει περίπου μισή ώρα όταν ξαφνικά ο Διονύσης Σιμόπουλος είπε «Σταμάτη μου, θέλω να σου πω ότι σε ευχαριστώ πολύ για όλα…». «Εγώ σε ευχαριστώ για όλα όσα μας έχεις προσφέρει»…“

Η πρώτη επαφή με τα αστέρια, ο προσκοπισμός: 

“Θυμήσου όπου πας στιγμές χαράς”

… λέει ο στίχος από ένα προσκοπικό τραγούδι.

Όλα ξεκίνησαν για εκείνον σε μία προσκοπική κατασκήνωση το 1960 όταν είδε μέσα από ένα τηλεσκόπιο το φεγγάρι. Με επιμονή και υπομονή, αντιμετώπισε τις όποιες δυσκολίες και κατάφερε να γίνει επικοινωνός της επιστήμης που υπηρέτησε έως την τελευταία στιγμή.

Παραθέτουμε ένα video αφιέρωμα στη ζωή του από το Δεκέμβριο του 2018 με σημαντικές στιγμές της ζωής του Διονύσιου Σιμόπουλου που προβλήθηκε κατά την τελετή απονομής του Παρασήμου Αργυρού Φοίνικα από τους Έλληνες Προσκόπους.

Συγγραφική δραστηριότητα: 

Τα βιβλία του υπήρχαν και υπάρχουν σχεδόν σε κάθε βιβλιοθήκη των ανθρώπων που κοιτάνε προς τα άστρα. Συγκεκριμένα, έχει γράψει μια σειρά βιβλίων με τίτλο «Τα Μυστικά του Σύμπαντος» για διάφορα θέματα στην αστροφυσική όπως “Ο Θάνατος των Άστρων”, “Η Μεγάλη Περιπέτεια στο Διάστημα”, και “Η Γειτονιά της Γης”.

Το τελευταίο του βιβλίο είναι μια ωδή στη ζωή του συγγραφέα ως το άτομο που θεμελίωσε την εκλαΐκευση της Αστροφυσικής στην Ελλάδα, με τίτλο: “Μαρτυρίες, το αλάτι μιας ζωής”. Το έργο αυτό είναι αποτέλεσμα συζητήσεων με τον δημοσιογράφο-συγγραφέα Μάκη Προβατά, για τις οποίες ο Διονύσης Σιμόπουλος αναφέρει πως “οι συζητήσεις εκείνες και οι διερευνητικές ερωτήσεις του Μάκη με οδήγησαν να ανακαλέσω γεγονότα τα οποία είχα σχεδόν ξεχάσει ή τα θεωρούσα όχι και τόσο σημαντικά”.

Ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα του βιβλία είναι το “Είμαστε αστρόσκονη: Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος”. Πολλοί τον θυμόμαστε να αναφέρει ότι είμαστε φτιαγμένοι από τα άστρα και εκεί θα επιστρέψουμε. Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, μοιραζόμαστε το απόσπασμα:

“Το άγνωστο συχνά τρομάζει τον κόσμο. Πολλούς τους κάνει να αισθάνονται χαμένοι. Μόνοι. Ανασφαλείς. Σε άλλους το άγνωστο κεντρίζει την περιέργεια. Τους κάνει ανυπόμονους. Περήφανους. Να αισθάνονται μέρος από κάτι μεγαλύτερο απ’ αυτούς. Είμαστε όλοι μας αστρόσκονη και κάποια μέρα θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα. Κάποια μέρα θα υπάρξουν άλλοι κόσμοι, γεμάτοι με άλλα όντα, αστράνθρωποι σαν εμάς, που θα γεννηθούν από τις στάχτες ενός, κάποιου άλλου, πεθαμένου άστρου. Ενός άστρου που σήμερα το λέμε Ήλιο“.

Ο Διονύσης Σιμόπουλος, ο μόνος Έλληνας ανταποκριτής για την αποστολή Apollo 11, μας αφηγείται την πορεία μας προς τα άστρα μέσα από το βιβλίο του “Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι”.

“Καθώς ολόκληρη η ανθρωπότητα παρακολουθούσε από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, ο πρώτος άνθρωπος ήταν έτοιμος να κατέβει και να περπατήσει πάνω στο παράξενο έδαφος της Σελήνης. Στην Ουάσιγκτον τα ρολόγια έδειχναν 4 λεπτά πριν από τις 11 το βράδυ της 20ής Ιουλίου 1969 και στην Αθήνα σχεδόν 5:00 το πρωί της άλλης μέρας. Εκείνο το βράδυ, πάνω στη σκονισμένη επιφάνεια της Σελήνης, αποτυπώθηκε για πρώτη φορά ένα ανθρώπινο χνάρι που έγινε το σύμβολο “ενός τεράστιου άλματος για την ανθρωπότητα”.”

Δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και την ενεργή συμμετοχή που είχε ο Διονύσης Σιμόπουλος στα έντυπα μέσα ενημέρωσης. Περιληπτικά, υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης των εφημερίδων “Η Βραδυνή”, “Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία”, ” Έθνος της Κυριακής” και των περιοδικών “Γαιόραμα-Experiment”, “ΓΕΩτρόπιο” (Ελευθεροτυπίας) και “Καθημερινή της Κυριακής”. Είναι άξιο αναφοράς ότι οι πρώτες αρθρογραφικές συνεισφορές του Σιμόπουλου (Η Βραδυνή, 1970-1975) έγιναν σε μια εποχή που οι σύγχρονοι τρόποι ενημέρωσης δεν ήταν διαθέσιμοι. Μπορούμε μόνο να εικάσουμε την υπέρτατη σημασία που είχε μια τέτοια συνεισφορά για την επικοινωνία της Αστροφυσικής.

Ευγενίδειο Πλανητάριο:

Το Ευγενίδειο Πλανητάριο εγκαινιάστηκε το 1966, με πρώτο διευθυντή τον Δημήτριο Κωτσάκη (Καθηγητή Μαθηματικών και Αστρονομίας). Το πρώτο κτήριο είχε χωρητικότητα 240 ατόμων και διάμετρο θόλου 15 μέτρα. Πλέον χωράει σχεδόν 280 άτομα και έχει διάμετρο θόλου ~ 24 μέτρα.

Αρχικά, ένας από τους βασικούς ρόλους του Πλανηταρίου ήταν οι διαλέξεις και παραστάσεις για μαθητές, σχετικά με μαθήματα που έκαναν, όπως αυτό της Κοσμογραφίας.

Το 1973 αναλαμβάνει διευθυντής του Πλανηταρίου ο Διονύσης Σιμόπουλος. Στις αποσκευές του έχει μαζί την πολυετή εμπειρία του ως επιμελητής και διευθυντής του Πλανηταρίου της Αριζόνα (ενός από τα μεγαλύτερα των ΗΠΑ). Με δική του πρωτοβουλία εισάγονται μια σειρά από καινοτομίες στη μουσική, καλλιτεχνική και σκηνοθετική επένδυση των παραστάσεων. Παράλληλα επεκτείνεται η θεματολογία και οι δράσεις γύρω από το Πλανητάριο (όπως η συγγραφή άρθρων, βιβλίων, ενημερωτικές εκπομπές).

Από το 2003 (με την αναβάθμιση του Πλανηταρίου), το έχουν επισκεφτεί παραπάνω από 4 εκατομμύρια θεατές και έχουν προβληθεί περισσότερες από 60 ψηφιακές ταινίες! Οι περισσότερες από αυτές συνοδεύονται από, ελεύθερα διαθέσιμα, διαδικτυακά βιβλία που μπορείτε να βρείτε στη σελίδα του ιδρύματος Ευγενίδου.

Το Πλανητάριο σήμερα, μετά από τη σκληρή δουλειά του Διονύση Σιμόπουλου και πολλών άλλων επιστημόνων, αποτελεί μια τρομερή ευκαιρία να “ταξιδέψετε”, με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο, σε “άπιαστα” μέρη!

Τηλεοπτικά και εκπαιδευτικά προγράμματα: 

Ανάμεσα σε όλες τις συνεισφορές του Διονύση Σιμόπουλου στην επικοινωνία της επιστήμης στην Ελλάδα είναι και ο ρόλος του σαν επιστημονικός σύμβουλος ή συγγραφέας διαφόρων σεναρίων για τηλεοπτικά εκπαιδευτικά προγράμματα.

Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι έγραψε το σενάριο για τηλεοπτικές εκπομπές επιμορφωτικού χαρακτήρα ή ντοκιμαντέρ όπως “Ελλάδα και Κόσμος” (1986-1987), “Οι Πέντε Θαυμαστοί Συνεργάτες μου” (1989-1990), “Διάστημα” (1991), “Η Μεγάλη Περιπέτεια” (1994-1995), και “Παράθυρο στο Σύμπαν” (1998-1999).

Από τις πιο αγαπητές εκπομπές τη δεκαετία του ‘80 ήταν η σειρά “Κόκκινοι Γίγαντες, Άσπροι Νάνοι”, μια εκπομπή που προβλήθηκε στην ΕΡΤ από το 1982 έως το 1986 με στόχο τη διάδοση της αστρονομίας και των επιστημών γενικότερα, σε μικρούς και μεγάλους.

Επιπλέον, είχε δώσει πάνω από 500 διαλέξεις για το κοινό σε διάφορα θέματα αστροφυσικής ενώ είχε γράψει πάνω από 250 σενάρια για τα θεάματα του Πλανηταρίου.

Η αμεσότητα του, ο λόγος του αλλά και ο τρόπος που εξηγούσε έννοιες και φαινόμενα στην Αστροφυσική ήταν αυτά που θα τον αφήσουν πάντα χαραγμένο στη μνήμη μας ως έναν από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους που έφεραν την Αστροφυσική κοντά στο κοινό.

“Κόκκινοι γίγαντες, άσπροι νάνοι”

Ας κάνουμε ένα ταξίδι 40 χρόνια πίσω, στο 1982, τότε που άρχισε να προβάλλεται το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα!

Η εκπομπή διήρκησε από το 1982 έως το 1986. Στόχος της η διάδοση της αστρονομίας (αλλά και των επιστημών) σε μικρούς και μεγάλους.

Εβδομαδιαίο ραντεβού για όλη την οικογένεια, θέμα συζήτησης στα σχολεία την επόμενη μέρα, δραστηριότητες στις σχολικές εφημερίδες εμπνευσμένες από τις γνώσεις που προσέφερε η εκπομπή.

Video με θέματα την αστρονομία, κατευθείαν από την Αμερική για να είναι ενημερωμένο με βάση τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις το ελληνικό κοινό. Μην ξεχνάμε ότι internet δεν υπήρχε τότε!

Το Νοέμβριο του 2021 είχαμε τη μεγάλη χαρά να φέρουμε ξανά σε επαφή, δύο βασικούς συντελεστές της αγαπημένης αυτής εκπομπής. Ο Διονύσης Σιμόπουλος, ο επιστημονικός υπεύθυνος και ο Αργύρης Παυλίδης, ο παρουσιαστής! Συζήτησαν μεταξύ τους και μας ταξίδεψαν σε μία άλλη εποχή, μας αποκάλυψαν τα μυστικά, μας έδειξαν την άψογη επαγγελματική δουλειά που είχαν κάνει και τον αντίκτυπό της στην κοινωνία!

Η συζήτηση βρίσκεται στο παρακάτω video:

Ένα απολαυστικό σημείο συνάντησης για όλους μας.

Στη συγγραφή του κειμένου συνεισέφεραν η Ειρήνη Μπάτζιου και ο Μάριος Καλομενόπουλος.