Τι είναι ένας γαλαξίας;

Ένας γαλαξίας στην ουσία αποτελείται από συστήματα εκατομμυρίων μέχρι τρισεκατομμυρίων αστέρων, αλλά και σκόνη και αέριο, που συγκρατούνται μαζί λόγω της δύναμης της βαρύτητας. Επιπλέον, θεωρείται ότι η σκοτεινή ύλη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον σχηματισμό και στη σταθερότητα τους. Τέλος, πιστεύουμε ότι οι περισσότεροι γαλαξίες έχουν μια υπερμαζική μαύρη τρύπα στο κέντρο τους! Οι γαλαξίες εμφανίζουν ποικιλία μορφολογιών, με κάποιους να μοιάζουν περισσότερο με δίσκους (όπως ο Γαλαξίας μας – Εικόνα 1) και άλλοι με πεπλατυσμένες σφαίρες.  

Ο Γαλιλαίος είναι ο πρώτος που θα συνειδητοποιήσει ότι ο Γαλαξίας μας είναι ένα απέραντο σύστημα αστέρων, ενώ αργότερα, κατά τον 18ο αιώνα, οι Kant και Wright προτείνουν ότι πρέπει να υπάρχει ένας αστρικός δίσκος, με το Ηλιακό μας σύστημα να αποτελεί απλώς ένα μέλος του. Ένας από τους πρώτους “χάρτες” του Γαλαξία μας προέρχεται από τον Herschel, μετρώντας τα αστέρια που έβλεπε σε διάφορες περιοχές (Εικόνα 2).

Ακόμα, οι γαλαξίες μπορούν κι εκείνοι να έχουν δορυφόρους. Σε αυτήν την περίπτωση είναι κι αυτοί (μικρότεροι) γαλαξίες! Φανταστείτε όπως το σύστημα Γης-Σελήνης, αλλά με αναβολικά! Το μικρό και μεγάλο νέφος του Μαγγελάνου είναι για παράδειγμα γαλαξίες-δορυφόροι του Γαλαξία μας.

Για πολύ καιρό, μέχρι τη δεκαετία του 1920, οι φυσικοί δεν ήταν καν σίγουροι αν οι γαλαξίες που βλέπανε στον ουρανό ήταν “νεφελώματα” μέσα σε έναν τεράστιο γαλαξία (τον Γαλαξία μας) ή ήταν ανεξάρτητοι γαλαξίες, κι ο δικός μας ήταν απλά ένας από αυτούς. Γιατί πήρε τόσο καιρό; Γιατί ήταν πολύ δύσκολο να μετρήσει κανείς αστρονομικές αποστάσεις, με αποτέλεσμα οι φυσικοί να μην έχουν καλή εικόνα για τα διάφορα αστρονομικά μεγέθη. Τη λύση έδωσε ο Hubble, όταν χρησιμοποίησε παρατηρήσεις Κηφείδων για να μετρήσει την απόσταση του γαλαξία (όπως γνωρίζουμε σήμερα) της Ανδρομέδας (δείτε πως εδώ).

Σήμερα γνωρίζουμε ότι το Σύμπαν μας αποτελείται από δισεκατομμύρια γαλαξίες, οι οποίοι αποτελούν τα βασικά στοιχεία του εντυπωσιακού “κοσμικού ιστού” (Εικόνα 3). Η μελέτης τους πάντως συνεχίζεται, με τα νέα τηλεσκόπια να συνεχίζουν να μας εκπλήσσουν (εδώ, εδώ και εδώ).