Αν κάποιος προσπαθήσει να απαντήσει αυτήν την ερώτηση θα οδηγηθεί αναπόδραστα στις εξής δύο πιο θεμελιώδεις ερωτήσεις:

α) Τι είναι η ζωή;

β) Πόσο εύκολο/πιθανό είναι να δημιουργηθεί ζωή;

Η πραγματική απάντηση είναι πώς δεν έχουμε ακόμα βρει έναν ικανοποιητικό ορισμό για το τι είναι η ζωή. Κάθε προσπάθεια που έχει γίνει μέχρι σήμερα για να οριστεί, αφήνει εκτός κάποιες ενδιαφέρουσες περιπτώσεις που θεωρούμε ως ζωντανούς οργανισμούς ή/και συμπεριλαμβάνει άβια συστήματα. Το βασικότερο όμως πρόβλημα είναι πως γνωρίζουμε πλέον, πως το βιολογικό μας περιβάλλον – η Γη – αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος του Σύμπαντος. Οπότε αν η ζωή δεν είναι κάτι εξαιρετικά απίθανο να αναπτυχθεί και δε δημιουργήθηκε μόνο μια φορά, τότε μπορούμε μόνο να μιλάμε για την “ζωή όπως την γνωρίζουμε” και για την “ζωή όπως δεν την γνωρίζουμε”. Η τελευταία μπορεί να έχει αναπτυχθεί με βάση άλλες χημικές ενώσεις, για παράδειγμα πυρίτιο αντί για άνθρακα, και να μην έχει καμία σχέση με τις εώς τώρα εμπειρίες μας από την ζωή. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ψάξουμε για αυτή.

Ο καλύτερος από τους ελλιπείς ορισμούς της ζωής που έχουμε ως τώρα είναι ο εξής: “Ως ζωντανή, ορίζουμε μια χημική οντότητα η οποία βρίσκεται εκτός ισορροπίας και έχει την ικανότητα να μειώνει την συνολική της εντροπία, μετατρέποντας υλικά του περιβάλλοντος της που βρίσκονται σε κατάσταση χαμηλής εντροπίας σε προϊόντα υψηλής εντροπίας”. Με βάση αυτόν τον ορισμό διερευνούμε τα φάσματα ουράνιων σωμάτων, όπως πλανήτες ή δορυφόροι πλανητών, ψάχνοντας για στοιχεία στην ατμόσφαιρά τους τα οποία βρίσκονται εκτός ισορροπίας, δηλαδή στοιχεία που δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε αυτήν την αναλογία στην παρούσα φάση του ουράνιου σώματος, αν δεν υπήρχε κάποια διεργασία πάνω στον πλανήτη που να τα δημιουργεί. Αυτή η διεργασία μπορεί να είναι βιολογική (αυτό που ψάχνουμε να βρούμε) ή γεωλογική (που και αυτό έχει το ενδιαφέρον του για έναν ενδεχόμενο αποικισμό του ουράνιου σώματος). Ο μόνος τρόπος να μάθουμε, είναι να αλληλεπιδράσουμε με αυτό το ουράνιο σώμα. Επειδή όμως κάτι τέτοιο είναι πολύ κοστοβόρο, θα πρέπει να έχουμε πολύ ισχυρές ενδείξεις πριν αποφασίσουμε να αφιερώσουμε τους πόρους για μια τέτοια αποστολή. Μια πρώτη προσέγγιση είναι να στείλουμε σήματα ελπίζοντας πως η μορφή ζωής είναι τόσο όμοια με εμάς ώστε να μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε.

Αναμένουμε όμως ότι οι πλειοψηφία των εξωγήινων μορφών ζωής, αν υπάρχουν, δεν θα είναι σε θέση να επικοινωνήσουν μαζί μας. Θα πρέπει λοιπόν να στείλουμε ερευνητικές αποστολές. Στο δικό μας Ηλιακό σύστημα δεν έχουμε εντοπίσει ακόμα ζωή αλλά πιστεύουμε πως υπάρχει σημαντική πιθανότητα να υπάρχουν μικροβιακές μορφές ζωής κάτω από την επιφάνεια του Άρη (στον οποίο θα στείλουμε ερευνητικές αποστολές την επόμενη δεκαετία), καθώς και στους δορυφόρους του Δία και του Κρόνου (Εγκέλαδος, Ευρώπη και Τιτάνας).

Πηγές:

– Σημειώσεις του μαθήματος “Exoplanets and Astrobiology” του Uffe Gråe Jørgensen (σύντομα θα δημοσιευτεί ως βιβλίο)

– The Origin of Life (P. Davies)

– The Devil in the Machine (P. Davies)

– What is Life? (E. Schrödinger)

– Astrophysics (F. Shu)

Ενδιαφέρουσες λέξεις κλειδιά για περαιτέρω αναζήτηση στο δίκτυο:

Uri-Miller experiment, Murchinson meteorite, meteorite ALH84001, Fermi paradox, Drake’s equation, water hole window, Pioneer 10 and 11, Voyager 1 and 2, Viking metabolism experiment, the breakthrough project.